![](https://bharatshakti.in/wp-content/uploads/2024/03/LT-BSI-Defence.gif")
नेपाळमध्ये मागील काही दिवसांपासून सुरू असलेल्या तीव्र जन-आक्रोशानंतर, सध्या तुलनेने शांतता निर्माण झाल्याचे चित्र आहे. ताज्या अहवालांनुसार, ‘Gen-Z’ आंदोलनकर्त्यांनी कुल मन घिसिंग यांची अंतरिम सरकारचे नेतृत्व करण्यासाठी निवड केली आहे. घिसिंग यांचे नाव नेपाळमधील वीज संकट सोडवणारे नेते म्हणून प्रसिद्ध आहे.
घिसिंग यांनी नेपाळ इलेक्ट्रिसिटी अथॉरिटीचे नेतृत्व करत असताना, संस्थेच्या कार्यपद्धतीत आमूलाग्र बदल घडवून आणले. त्यांना प्रामाणिक, राजकीयदृष्ट्या तटस्थ आणि व्यावहारिक नेतृत्व मानले जाते.
तरीही परिस्थिती अजूनही अस्थिर आहे, कारण सध्याच्या संकटावर तोडगा काढण्याच्या प्रक्रियेत सहभागी असणाऱ्यांमध्ये मतभेद असल्याचे अहवाल सांगतात.
भारताने या घडामोडींविषयी चिंता व्यक्त केली असून, शांततेचे आवाहन केले आहे. मात्र, त्याचबरोबर भारताने परिस्थितीत उघडपणे हस्तक्षेप न करता जनतेच्या इच्छेला पाठिंबा देण्याची भूमिका स्वीकारली आहे.
रणजित राय यांनी StratNewsGlobal ला सांगितले की, “नेपाळमधील बहुदलीय लोकशाही, समावेशकता आणि जनतेला हवे असलेले राज्यप्रणाली यास भारताने नेहमीच पाठिंबा दिला आहे. हे धोरण अनेक दशके चालू आहे आणि तेच धोरण पुढेही सुरू राहील.”
ते पुढे म्हणाले की, “भारत आणि नेपाळ यांचे संबंध फार खोलवर आणि धोरणात्मकदृष्ट्या अत्यंत महत्त्वाचे आहेत. आपल्यामध्ये खुली सीमा आहे. त्यामुळे जर नेपाळ अस्थिर झाले, तर त्याचा गैरफायदा काही बाह्य शक्ती घेऊ शकतात, ज्यामुळे नेपाळच नव्हे तर भारताचेही हित धोक्यात येऊ शकते. म्हणूनच हा संबंध अतिशय महत्त्वाचा आहे. भारतासाठी शांती, स्थिरता आणि प्रगती हेच नेहमीचे धोरण राहिले आहे.”
रणजित राय हे Kathmandu Dilemma: Resetting India-Nepal Ties या पुस्तकाचे लेखकही आहेत. ते सांगतात की, “भारत आणि नेपाळ यांच्यात सांस्कृतिक, आध्यात्मिक, धार्मिक आणि लोकसंपर्काचे बंध आहेत, तसेच आधारभूत सुविधा, कनेक्टिव्हिटी आणि संयुक्त प्रकल्प यांच्याद्वारेही दोन्ही देश एकमेकांशी जोडले गेले आहेत.”
“भारताचे धोरण नेहमीच असे राहिले आहे की, जो सत्ताधारी असतो त्यांच्यासोबत राहायचे आणि नेपाळच्या जनतेला जे हवे आहे त्याला पाठिंबा द्यायचा. पुढेही हे धोरण कायम राहील,” असे राय म्हणाले.
खुली सीमा – एक सामरिक भांडवल
रणजित राय यांच्या मते, भारतासाठी नेपाळसोबतची खुली सीमा ही एक मोठी सामरिक संपत्ती आहे.
त्यांनी सांगितले की, “भारत-नेपाळ खुली सीमा आणि परस्पर नागरी संबंध हेच या संबंधांचे मूलभूत आधारस्तंभ आहेत. ही सीमा दोन्ही देशांमधील एक मोठा सामरिक फायदा आहे. कधी कधी काही असामाजिक घटकांनी या खुल्या सीमांचा गैरफायदा घेतला आहे. आपल्याला माहिती आहे की काही वेळा पाकिस्तानकडून घुसखोरी झाली आहे. पण त्यावर उपाय म्हणून आपण सीमारेषा बंद करून कुंपण घालू शकत नाही.”
त्याऐवजी, “सतर्क पोलीस यंत्रणा, गुप्तचर सहकार्य आणि दोन्ही देशांतील सीमा सुरक्षा दलांमध्ये समन्वय” हाच पर्याय असल्याचे त्यांनी नमूद केले.
रणजित राय यांनी दोन्ही देशांसाठी परस्पर सहकार्याचे महत्त्व अधोरेखित केले. “भारत आणि नेपाळ यांच्यातील संबंध दोघांसाठी समान महत्त्वाचे आहेत. त्यामुळे कोणतेही सरकार असो- जुने नेतृत्व असो, Gen-Z असो, किंवा कोणतीही नवीन संरचना असो… दोन्ही देशांनी एकत्र काम करणे आवश्यक आहे आणि हेच दोघांचे मूलभूत तत्त्व आहे,” असे राय यांनी स्पष्ट केले.
मूळ लेखिका- नयनिमा बासू
