अनिश्चित आणि अस्थिर जगाला स्थिरता प्रदान करण्याच्या क्वाडच्या योगदानावर परराष्ट्र व्यवहारमंत्री एस. जयशंकर यांनी प्रकाश टाकला.
ते म्हणाले की, क्वाडमध्ये सहभागी असणारे चारही देश मुक्त आणि खुल्या हिंद-प्रशांत क्षेत्रासाठी, नियमांवर आधारित व्यवस्थेसाठी आणि जागतिक हितासाठी एकत्र काम करत आहेत.
क्वाडचे स्थिरतेसाठी योगदान
“अनिश्चित आणि अस्थिर जगात क्वाड स्वतःच एक शक्तिशाली असा बळकट घटक आहे,” असे ते सोमवारी टोकियो येथे पत्रकार परिषदेत म्हणाले.
‘हा काळ आव्हानात्मक आहे. स्थिरता आणि सुरक्षितता असो किंवा प्रगती आणि समृद्धी, चांगल्या गोष्टी आपोआप घडून येत नाहीत,” अशी टिप्पणी देखील त्यांनी केली.
विश्वासू भागीदारांची भूमिका
परराष्ट्र व्यवहारमंत्र्यांनी सकारात्मक उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी विश्वासू भागीदार आणि आंतरराष्ट्रीय सहकार्याच्या भूमिकेवर अधिक भर दिला.
“क्वाड हे दोघांचे एक उत्तम समकालीन उदाहरण आहे,” असे ते म्हणाले.
इंडो-पॅसिफिक सागरी डोमेन जागरूकता उपक्रम
जयशंकर म्हणाले, “क्वाडमधून पुढे आलेला इंडो-पॅसिफिक सागरी डोमेन जागरूकता उपक्रम आज माहिती फ्यूजन केंद्रांना जोडतो.”
सामायिक अजेंडा पुढे नेण्यासाठी या प्रदेशातील इतर काही देशांसोबत एकत्रित काम करण्याच्या प्रयत्नांना यश मिळाल्याची माहितीही त्यांनी दिली.
महत्त्वाची पावले
बैठकीची माहिती देताना जयशंकर म्हणाले की, क्वाडच्या पूर्ण क्षमतेचा वापर करण्यासाठी उपस्थित नेत्यांनी सोमवारी काही महत्त्वाची पावले उचलली.
ते म्हणाले की लोकशाही धोरणे, बहुलतावादी समाज आणि बाजारपेठीय अर्थव्यवस्थांचा समावेश असलेले क्वाड एक विशाल कॅनव्हास आहे आणि आहे त्यापेक्षा अधिक
साध्य करण्याची आमची इच्छा आहे.
16 कार्यरत गट
“सध्या 16 कार्यरत गट आहेत आणि आजच आम्ही आणखी काम करण्यावर सहमती दर्शवली आहे.”
ते पुढे म्हणाले की मानवतावादी सहाय्य आणि आपत्ती निवारणातील (HADR) संवाद आपल्या नौदलांमधील समन्वयात आणि मानक कार्यप्रणालीमध्ये (SOP) मध्ये प्रतिबिंबित होतो.
कामगिरी
जयशंकर म्हणाले की, पलाऊमध्ये ओपन-आरएएनचे नेटवर्क तैनात केले जात आहे.
याव्यतिरिक्त, मॉरिशसमध्ये लवकरच अंतराळ-आधारित हवामान चेतावणी प्रणाली सुरू केली जाईल.
ते पुढे म्हणाले की ऑफ-ग्रीड सौर प्रकल्पाचे प्रत्यक्ष काम इंडो-पॅसिफिक बेटांवर सुरू झाले आहे.
क्वाड नेत्यांचे निकट समन्वयावर सुरू
“क्वाडला कसे पुढे नेणे, त्याचे अधिक चांगले संसाधन कसे करायचे, अधिक जवळून समन्वय कसा साधावा यावर आम्ही सर्वजण विचार करत आहोत.”
ते म्हणाले, “निश्चितपणे आज नुकत्याच संपलेल्या बैठकीसारख्या बैठका दिशा देण्यासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरत आहेत.”
क्वाड केवळ चर्चा करण्याचे व्यासपीठ नाही.
क्वाडच्या कामगिरीची गणना करताना ते म्हणाले, “क्वाड हे चर्चेचे दुकान नाही तर व्यावहारिक परिणाम निर्माण करणारे व्यासपीठ आहे.”
क्वाडच्या वाढीत वैयक्तिकरित्या योगदान देण्यात क्वाड सदस्य देशांच्या नेत्यांची भूमिका देखील जयशंकर यांनी मान्य केली.
क्वाडचा विस्तारीत अजेंडा
क्वाडचा एक विस्तारीत अजेंडा आहे. क्वाडने गेल्या काही वर्षांत तयार केलेल्या विस्तारीत अजेंड्याकडेही त्यांनी लक्ष वेधले.
ते म्हणाले की, क्वाडचे काम पुढे नेण्यासाठी विविध सरकारी संस्था आणि त्यांच्यापलीकडचे भागधारक आता नियमितपणे एकमेकांशी संवाद साधतात.
क्वाड विविध क्षेत्रांमध्ये कार्यरत
जयशंकर म्हणाले की, क्वाड विश्वासार्ह दूरसंचार तंत्रज्ञान आणि सागरी केबल जोडणीसह विविध क्षेत्रांमध्ये काम करत आहे.
क्वाड सदस्य देश मानवतावादी आणि आपत्ती निवारण (एचएडीआर) तसेच महत्त्वपूर्ण आणि उदयोन्मुख तंत्रज्ञानासारख्या क्षेत्रांमध्येही सहकार्याने काम करत आहेत.
याशिवाय ते सायबर आणि आरोग्य सुरक्षा, हवामान कृती आणि पायाभूत सुविधा यासारख्या क्षेत्रांमध्ये सहकार्य करत आहेत.
क्वाडमध्ये एक विशाल कॅनव्हास समाविष्ट
क्षमता बांधणी आणि प्रशिक्षण, एसटीईएम शिक्षण, सागरी क्षेत्र जागरूकता आणि दहशतवादाचा सामना यासारख्या क्षेत्रांमध्येही सक्रिय सहकार्याने काम सुरू आहे.
क्वाड आपल्या परराष्ट्र धोरणांबाबत खोलवर आणि पद्धतशीरपणे विचार करत आहे याबद्दल त्यांनी समाधान व्यक्त केले.
क्वाड सहकाऱ्यांसोबत त्यांचे यजमानपद भूषवल्याबद्दल मंत्री कामिकावा योको यांचे जयशंकर यांनी आभार मानले.
“याशिवाय क्वाड एसटीईएम फेलोशिपचा पहिला गट बाहेर पडत आहे आणि दुसरा आसियानदेखील कव्हर करेल,’’ असा विश्वास जयशंकर यांनी व्यक्त केला.
कोविड काळातील सहकार्य
या प्रदेशातील देशांना लसींच्या वितरणासाठी कोविड काळात सहकार्य करण्यात आले होते यावरही त्यांनी प्रकाश टाकला.
क्वाड आणि द्विपक्षीय तसेच त्रिपक्षीय संबंधांमधील परस्परसंवादी गतिशीलता
क्वाड आणि संबंधित द्विपक्षीय किंवा त्रिपक्षीय संबंधांमधील मजबूत परस्परसंवादी गतिशीलतेवर त्यांनी भर दिला.
“एका आघाडीवरील प्रगती दुसऱ्या आघाडीला बळकट करते आणि त्यामुळे क्वाडचे मूल्य वाढते.”
क्वाडची सुरुवात कशी झाली
क्वाड्रिलेटरल सिक्युरिटी डायलॉग (क्यूएसडी), ज्याला सामान्यतः क्वाड म्हणून ओळखले जाते, हा ऑस्ट्रेलिया, भारत, जपान आणि अमेरिका यांच्यातील धोरणात्मक सुरक्षा संवादमंच आहे.
2004च्या हिंद महासागरातील त्सुनामीनंतर एक शिथिल भागीदारी म्हणून क्वाडची सुरुवात झाली.
आबे यांचे योगदान
2007 मध्ये क्वाडच्या निर्मितीची कल्पना पहिल्यांदा जपानचे तत्कालीन पंतप्रधान शिंजो आबे यांनी मांडली होती.
पहिली बैठक
2007 मध्ये हा गट पहिल्यांदा भेटला.
चीनला त्रास होईल या ऑस्ट्रेलियाच्या चिंतेमुळे तो पूर्वी जवळजवळ एक दशक अजिबात कार्यरत नव्हता.
त्यानंतर, 2017 मध्ये हा गट पुनरुज्जीवित करण्यात आला.
दक्षिण कोरिया क्वाडमध्ये सामील होण्यास उत्सुक
शिवाय, दक्षिण कोरिया देखील क्वाडमध्ये सामील होण्यास उत्सुक आहे.
भारतातील दक्षिण कोरियाचे राजदूत चांग जे-बोक यांनी 2023 मध्ये सांगितले की त्यांच्या देशाला क्वाडचा भाग बनायचे आहे.
“क्वाडच्या सर्व देशांसाठी कोरिया हा आधीच एक महत्त्वाचा भागीदार आहे. आम्हाला समाविष्ट करण्याचा विचार करणे हे पूर्णपणे क्वाड सदस्यांवर अवलंबून आहे,” असे ते म्हणाले होते.
तृप्ती नाथ
(रॉयटर्स)
