पूर्व नौदल कमांड (ENC) चे माजी कमांडर-इन-चीफ, व्हाइस अ‍ॅडमिरल विश्वजित दासगुप्ता (निवृत्त) यांची राष्ट्रीय समुद्री सुरक्षा समन्वयक (NMSC) म्हणून नियुक्ती झाली आहे. ते उपाध्यक्ष अ‍ॅडमिरल G. अशोक कुमार यांची जागा घेत आहेत, ज्यांनी नुकतेच देशाचे पहिल्या NMSC म्हणून आपला कार्यकाळ पूर्ण केला आहे. NMSC हे समुद्री सुरक्षा बाबींवर सरकारला मुख्य सल्लागार म्हणून कार्य करते आणि राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार (NSA) अजीत डोभाल यांच्या नेतृत्वाखालील राष्ट्रीय सुरक्षा परिषदेच्या सचिवालयाच्या (NSCS) अंतर्गत कार्य करते.
उपाध्यक्ष अ‍ॅडमिरल अशोक कुमार, जे जुलै 2021 मध्ये उपनौसैनिक प्रमुख (VCNS) म्हणून निवृत्त झाले होते, त्यांना फेब्रुवारी 2022 मध्ये पहिल्या NMSC म्हणून नियुक्त केले गेले होते. त्यांच्या कार्यकाळात, त्यांनी भारताच्या विस्तृत किनारपट्टी आणि विशेष आर्थिक क्षेत्राची सुरक्षा करण्यासाठी जबाबदार असलेल्या विविध एजन्सी आणि भागधारकांमधील सहकार्य वाढविण्यावर लक्ष केंद्रित केले.
NMSC ची भूमिका स्थापन करणे, हे भारताच्या सुरक्षा आराखड्यातील एक बहुप्रतिक्षीत लक्ष्य होते. या कल्पनेचा प्रारंभ 1999 च्या कारगिल युद्धानंतर समुद्री सुरक्षा वाढवण्यासाठी करण्यात आला होता. तथापि, 2008 च्या मुंबई दहशतवादी हल्ल्यानंतर याला मोठा पाठिंबा मिळाला आणि एक समुद्री सुरक्षा सल्लागार मंडळ आणि एक समर्पित समुद्री सुरक्षा सल्लागाराची मागणी केली गेली. त्यानंतर, भारताने किनारी सुरक्षा वाढविण्यासाठी, समुद्री पायाभूत सुविधा विस्तारण्यासाठी तसेच नौदल आणि तटरक्षक दलाचे आधुनिकीकरण करण्यासाठी मोठ्या उपक्रमांची अंमलबजावणी केली आहे.
उल्लेखनीय नौदल कारकीर्द
व्हाईस अ‍ॅडमिरल दासगुप्ता यांची गौरवशाली नौदल कारकीर्द जुलै २०२३ मध्ये ३८ वर्षांच्या सेवेनंतर संपली, ज्यामध्ये त्यांनी महत्वपूर्ण ऑपरेशनल आणि नेतृत्वाच्या यशस्वी कामगिरींचा ठसा उमटवला. पूर्वीचे नौदल कमांडर म्हणून 20 महिन्यांच्या कार्यकाळात, त्यांनी मोठ्या समुद्रसंपत्तीमध्ये, ज्यात पूर्वीच्या पॅसिफिक आणि आफ्रिकेच्या पूर्व किनारपट्टीचा समावेश होता, उच्च-जोखमीच्या ऑपरेशन्सचे कुशलपणे व्यवस्थापन केले. त्यांचा कार्यकाळ महत्वाच्या मानवी मिशन्सने ओळखला गेला—विशेषतः ‘ऑपरेशन कावेरी’, ज्याने सुदानमधून अडकलेल्या भारतीय नागरिकांना यशस्वीरित्या बाहेर काढले आणि ‘ऑपरेशन करुणा’, ज्याने चक्रीवादळ मोचा नंतर म्यानमारला आवश्यक मदत पुरवली.
त्यांच्या ऑपरेशनल यशांव्यतिरिक्त, उपाध्यक्ष अडमिरल दासगुप्ता हे भारताच्या समुद्री सामर्थ्याला प्रदर्शित करणाऱ्या अनेक प्रतिष्ठित नौदल कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यामध्ये महत्त्वपूर्ण होते, ज्यात मिलन 2022—एक बहुपक्षीय समुद्री सराव, ज्यामध्ये जगभरातील सहभागी सहभागी झाले—आणि राष्ट्रपती नौदल समीक्षा 2022, ज्यामध्ये भारतीय नौदलाची क्षमता राष्ट्राच्या नेतृत्वासमोर प्रदर्शित केली गेली.
त्यांनी पूर्व नौदल कमांडमधील पायाभूत सुविधा आणि कल्याणकारी उपक्रमांमध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान दिले, विशेषतः विशाखापट्टणममध्ये सी हॅरियर संग्रहालय आणि कोलकातामध्ये टीयू संग्रहालयाची स्थापना, जे नौदल कर्मचाऱ्यांचे आणि त्यांच्या कुटुंबियांचे जीवनमान वाढवण्याच्या त्यांच्या वचनबद्धतेचे प्रतिक आहेत.
भविष्यातील आव्हाने
नवीन राष्ट्रीय समुद्री सुरक्षा समन्वयक म्हणून, व्हाइस अ‍ॅडमिरल दासगुप्ता यांच्यासमोर भारताच्या समुद्री सुरक्षा संरचनेला सुधारण्याची महत्त्वाची आव्हाने आहेत, ज्यासाठी त्यांना त्यांच्या आधीच्या अधिकाऱ्यांनी तयार केलेल्या मजबूत पायाभरणीवर आधारित काम करावे लागणार आहे. किनारी सुरक्षा आणि एजन्सींच्या सहकार्यामध्ये महत्त्वपूर्ण प्रगती झाली असूनही, राज्य सरकार त्यांच्या सहभागात वाढ करण्यासाठी असक्षम ठरली आहेत. भविष्यात काही मोठी आव्हाने भेडसावत आहेत, जसे की समुद्री पोलिस ठाण्यांची कमी संख्या, प्रशिक्षित कर्मचार्‍यांचा अभाव, किनारी देखरेखीसाठी वापरले जाणारे मर्यादित गस्त नौका आणि किनारपट्टीवर असलेल्या पायाभूत सुविधांमधील कमतरता… या समस्यांचे निराकरण करणे हे त्यांचे तात्काळ आणि प्राथमिक लक्ष्य असेल, कारण भारतासाठी एक अधिक कार्यक्षम, प्रतिसादात्मक आणि एकात्मिक सागरी सुरक्षा प्रणाली तयार करणे हा त्यांचा मुख्य हेतू आहे.
-Ravi Shankar
