‘७६व्या प्रजासत्ताक दिनाच्या’ (76th Republic Day) निमित्ताने दिल्लीच्या कर्तव्य पथावर झालेल्या परेडमध्ये, भारतीय सुरक्षा यंत्रणेतील पायाभूत तंत्रज्ञानांचा आणि विविध शक्तीशाली तसेच अद्ययावत क्षेपणास्त्रांचा परिचय झाला. सोबतच भारतीय सशस्त्र दलांमधील एकतेची भावना यावेळी साजरी करण्यात आली. ‘स्वदेशी प्रलय बॅलिस्टिक मिसाईल’ आणि ‘संजय’ युद्धक्षेत्र निरीक्षण प्रणालीच्या पदार्पणापासून ते पहिल्यांदाच परदेशी परेडमध्ये भाग घेणाऱ्या इंडोनेशियातील लष्करी बँड आणि कोंटिंगेंटच्या सहभागापर्यंत, या कार्यक्रमात अनेक गोष्टींनी ‘पहिल्यांदाच सहभागी’ होण्याचा मान मिळवला.
क्षेपणास्त्रांचे सामर्थ्य परेडच्या केंद्रस्थानी
प्रजासत्ताक दिनाच्या या परेडमध्ये, नवीन आणि अद्ययावत मिसाईल प्रणालींचे शक्तीशाली प्रदर्शन करण्यात आले, ज्यामुळे उपस्थित लोक भारावून गेले. यातील विशेष आकर्षण होते ‘प्रलय बॅलिस्टिक मिसाईल‘, ज्याचे खास प्रजासत्ताक दिनी पदार्पण झाले. ही स्वदेशी लघु-श्रृंगीय, अर्ध-बॅलिस्टिक मिसाईल पारंपरिक हल्ल्यांसाठी डिझाइन केली आहे. संरक्षण अधिग्रहण परिषदेच्या (DAC) मंजुरीनंतर, ती लवकरच भारतीय लष्कर आणि हवाई दलात समाविष्ट केली जाईल. ‘प्रलय’ हे त्याच्या रणनीतिक महत्त्वामुळे, भारताचे पहिले बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र बनणार आहे, जे अण्वस्त्र नसलेल्या भूमिकेसाठी नियुक्त केले गेले असून, यामुळे देशाची पारंपारिक युद्ध क्षमता अधिक बळकट होणार आहे.
यंदाच्या परेडमध्ये ‘पहिल्यांदाच’ सामाविष्ट झालेला आणखी प्रकल्प म्हणजे, ‘संजय बॅटलफिल्ड सर्व्हिलन्स सिस्टीम‘ (युद्धक्षेत्र निरीक्षण प्रणाली). ही प्रणाली, भारतीय लष्कर आणि भारत इलेक्ट्रॉनिक्स लिमिटेड यांनी संयुक्तपणे विकसित केली आहे. सुमारे २ हजार ४०२ कोटी रुपयांच्या खर्चाने विकसित केलेली ही प्रणाली जमिनीवरील आणि हवाई सेन्सर डेटाचे समाकलन करून युद्धक्षेत्रातील स्थितीचा वास्तविक वेळेसाठी मागोवा घेते. यावर्षी मार्च ते ऑक्टोबर दरम्यान, ही प्रणाली भारतीय लष्कराच्या ऑपरेशनल ब्रिगेड्स विभागांमध्ये आणि कोर्प्समध्ये तीन टप्प्यांत कार्यान्वित केली जाईल.
सुधारित तोफखाना प्रणाली
‘पिनाका मल्टी-रॉकेट लाँच सिस्टीम (MRLS)’ चे सुधारित व्हर्जन, ज्याची रेंज 37 किमी वरून 75 किमी पर्यंत वाढवण्यात आली आहे, ते देखील यावेळी प्रमुख आकर्षण ठरले. भविष्यात या सिस्टीमची रेंज – 120 किमी ते तब्बल 300 किमी पर्यंत वाढवण्याची योजना आहे, ज्यामुळे ते भारतीय लष्कराच्या लांब पल्ल्याच्या तोफखाना प्रणालीचे एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण अंग बनेल. पिनाकासोबत, भारतीय लष्कराच्या शस्त्रागारात पाच ‘ग्रॅड रॉकेट रेजिमेंट्स’ आणि तीन ‘स्मर्च रेजिमेंट्स’ही आहेत, ज्यांची रेंज अनुक्रमे 40 किमी आणि 90 किमी इतकी आहे.
नाग मिसाईल प्रणाली: टँक नष्ट करण्याची ताकद
स्वदेशी बनावटीच्या ‘नाग मिसाईल प्रणाली (NAMIS)’ ने देखील परेडमध्ये सहभागी होत, भारताच्या अत्याधुनिक टँक नष्ट करण्याच्या क्षमतांचा परिचय दिला. या प्रगत प्रणालीमध्ये सहा नाग मिसाईल्स असलेला क्रूलेस टॉरट, एक रिमोट कंट्रोल मशीन गन आणि धुर ग्रेनेड लाँचर समाविष्ट आहे. नाग मिसाईल ही एक फायर-आणि-फॉर्गेट, टॉप-अटॅक अँटी-टँक गाइडेड मिसाईल आहे, ज्याची रेंज 5 किमी असून, ती सर्व हवामान आणि प्रकाश परिस्थितींमध्ये जड-बोरीड लक्ष्य नष्ट करण्याची क्षमता ठेवते. संरक्षण संशोधन आणि विकास प्रयोगशाळा, हैदराबादद्वारे विकसित केलेली NAMIS, भारताच्या संरक्षण तंत्रज्ञानातील वाढत्या स्वावलंबीपणाचे प्रतिक आहे.
ब्रह्मोस सुपरसोनिक क्रूझ मिसाईल
प्रजासत्ताक दिनाच्या परेडचे आणखी एक आकर्षण ठरले, ‘ब्रह्मोस सुपरसोनिक क्रूझ मिसाईल‘. हे क्षेपणास्त्र त्याच्या गती आणि अचूकतेसाठी प्रसिद्ध आहे. 400 किमी च्या ऑपरेशनल रेंजसह, या मिसाईलला शत्रूच्या भूमीत खोलवर प्रवेश करून विनाशकारी प्रभाव निर्माण करण्याची क्षमता आहे. ब्रह्मोस कुटुंबातील सर्वात तरुण 344 मिसाईल रेजिमेंटने कॅप्टन सूरज सिंग यांच्या नेतृत्वाखाली या प्रदर्शनाचे नेतृत्व केले. 2015 मध्ये स्थापन झालेल्या रेजिमेंटने, झोजिला पाससारख्या आव्हानात्मक भूप्रदेशात 12×12 TATRA वाहनांवर ब्राह्मोस तैनात करणे आणि अत्यंत कठीण परिस्थितीत युद्धासाठी सज्ज राहणे, यासारखे महत्त्वपूर्ण टप्पे गाठले आहेत.
