अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प, यांची गाझा संघर्षावरील दर दिवशीची ताजी टिप्पणी, अनेकांना आश्चर्यचकित करणारी ठरते आहे. नुकतेच ट्रम्प यांनी म्हटले आहे की, ”अमेरिका युद्धग्रस्त गाझा लवकरच ताब्यात घेईल आणि तिथल्या पॅलेस्टिनींना इतरत्र वसवल्यानंतर, अमेरिका गाझामध्ये ‘मध्य पूर्वेचा रिव्हिएरा’ तयार करेल.” त्यांच्या या विधानाने, इस्रायल-पॅलेस्टिनी संघर्षावरील अमेरिकेच्या अनेक दशकांच्या धोरणाला छेद दिला असून, प्रादेशिक स्तरावर टीकेची लाट उसळली आहे.
या धक्कादायक विधानाला, प्रादेशिक सामर्थ्यशाली सौदी अरेबियाच्या त्वरित टीकेचा सामना करावा लागला, ज्यांच्याकडून ट्रम्प इस्राईलसोबत संबंध प्रस्थापित करण्याची आशा करत आहेत.
हमासचे अधिकृत सदस्य- सामी अबू झहरी, यांनी बुधवारी सांगितले की, ”गाझा पट्टीवर नियंत्रण घेण्याबाबतचे ट्रम्प यांचे वक्तव्य ‘हास्यास्पद’ आणि ‘मूर्खपणाचे’ आहे आणि यामुळे मध्य पूर्वेला अस्थिरता निर्माण होऊ शकते.”
“ट्रम्पचे गाझावर नियंत्रण ठेवण्याच्या इच्छेवरील टिप्पण्या उलट आणि असंबद्ध आहेत, आणि या प्रकारच्या कोणत्याही कल्पनांनी प्रदेशाला पेटवू शकते,” अबू झहरी रॉयटर्सला सांगितले.
ट्रम्प यांनी मंगळवारी, इस्राईलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहू यांच्यासोबत झालेल्या संयुक्त पत्रकार परिषदेत, आपल्या या धक्कादायक योजनेची घोषणा केली. मात्र याविषयी त्यांनी अन्य कोणतीही विशिष्ट माहिती दिली नाही.
“अमेरिका गाझा पट्टी ताब्यात घेईल आणि त्यानंतर आम्ही त्याचा विकास करण्याच्या दृष्टीने आवश्यक हालचाली सुरु करू. आम्ही तिथे हजारो नोकऱ्या निर्माण करणार आहोत, जी संपूर्ण मध्यपूर्वेला अभिमान वाटेल अशी ही गोष्ट असेल,” असे ट्रम्प यांनी पत्रकारांना सांगितले. यावेळी ते कधीकाळी रिअल इस्टेट डेव्हलपर असल्यासारखे जाणवले.
ही घोषणा, ट्रम्प यांनी मंगळवारी केलेल्या एका धक्कादायक प्रस्तावानंतर झाली, ज्यामध्ये त्यांनी गाझातून दोन मिलियन पेक्षा जास्त पॅलेस्टिनियन लोकांचे कायमचे पुनर्वसन शेजारील देशांमध्ये करण्याची सूचना दिली. त्यांनी गाझा युद्ध क्षेत्राला, जिथे इस्राईल-हमास युद्धविराम आणि बंधक मुक्ती कराराच्या पहिल्या टप्प्याची अंमलबजावणी सुरू आहे, त्याला “विध्वंस क्षेत्र” असे संबोधले.
”सौदी अरेबिया, जो अमेरिकेचा एक प्रमुख सहयोगी आहे, तो पॅलेस्टिनींना त्यांच्या भूमीतून विस्थापित करण्याचा कोणताही प्रयत्न नाकारतो,” असे सौदी अरेबियाच्या परराष्ट्र मंत्रालयाने बुधवारी एका निवेदनात म्हटले आहे.
सौदी अरेबियाने म्हटले की, पॅलेस्टिनियन राज्य स्थापन न करता इस्राईलशी संबंध प्रस्थापित केले जाणार नाहीत, हे अमेरिका अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या त्या दाव्याचा विरोध आहे की रियाध पॅलेस्टिनियन भूमीची मागणी करत नाही, जेव्हा त्याने गाझा पट्टीवर नियंत्रण घेण्याची इच्छा व्यक्त केली.
सौदीचे क्राउन- प्रिन्स मोहम्मद बिन सलमान यांनी ‘स्पष्ट आणि स्पष्टपणे’ राज्याच्या भूमिकेची पुष्टी केली आहे जी कोणत्याही परिस्थितीत कोणत्याही अर्थ लावण्याची परवानगी देत नाही, असे निवेदनात म्हटले आहे.
पॅलेस्टिनियन लोकांना दुसऱ्या ‘नकबा’ची भीती
विस्थापन हे पॅलेस्टिनियन आणि अरबी देशांसाठी एक अत्यंत संवेदनशील मुद्दा आहे.
गाझा युद्धात लढाई सुरु असताना, पॅलेस्टिनियन लोकांना दुसऱ्या ‘नकबा’ची, म्हणजेच आपत्तीची भीती वाटत होती, जेव्हा इस्राईल राज्याच्या जन्मावेळी शेकडो हजारो लोक त्यांच्या घरांपासून बेघर झाले होते.
जेव्हा मध्य पूर्वेतील सौदी धोरणाचा विचार केला जातो, तेव्हा ट्रम्प आणि इस्रायल या दोघांचेही सर्वोच्च दावे असतात.
सर्वात शक्तिशाली आणि प्रभावशाली अरब राष्ट्रांपैकी एक असलेल्या सौदी अरेबियाला इस्रायलशी संबंध सामान्य करण्यासाठी आणि देशाला मान्यता देण्यासाठी युनायटेड स्टेट्सने अनेक महिने मुत्सद्देगिरी केली होती. परंतु ऑक्टोबर 2023 मध्ये सुरू झालेल्या गाझा युद्धामुळे रियाधने इस्रायलच्या आक्षेपार्हतेवर अरबांच्या संतापाच्या पार्श्वभूमीवर हे प्रकरण टाळले.
ट्रम्प यांची इच्छा आहे की, सौदी अरेबिया संयुक्त अरब अमिराती आणि बहरेन सारख्या देशांच्या पावलावर पाऊल ठेवावे, ज्यांनी 2020 मध्ये अब्राहम करारावर सहमती दर्शवत, इस्राईलसोबतचे संबंध सामान्य केले होते. असे केल्याने, ते दीड शतकातील पहिले अरब राज्य बनले होते, ज्यांनी दीर्घकाळ चाललेला निषिद्ध मोडला होता.
सौदी अरेबियाशी संबंध प्रस्थापित करणे हे इस्रायलसाठी मोठे बक्षीस असेल कारण या राज्याचा मध्य पूर्व, विस्तीर्ण मुस्लिम जगामध्ये प्रचंड प्रभाव आहे आणि ते जगातील सर्वात मोठे तेल निर्यात करणारे देश आहे.
ट्रम्प यांनी मंगळवारी जॉर्डन, इजिप्त आणि इतर अरब राज्यांना गाझानमध्ये घेण्याचे आवाहन केले आणि म्हटले की पॅलेस्टिनींना किनारपट्टीचा पट्टा सोडण्याशिवाय पर्याय नाही, जो इस्रायल आणि हमास दहशतवादी यांच्यातील सुमारे 16 महिन्यांच्या विनाशकारी युद्धानंतर पुन्हा बांधली गेली पाहिजे.
जानेवारीत जारी केलेल्या, UNच्या नुकसानीच्या मूल्यांकनात असे दर्शविले गेले की, गाझामध्ये इस्राईलच्या बॉम्ब हल्ल्यांनतर जमा झालेला 50 दशलक्ष टनांहून अधिक मलबा साफ करण्यासाठी, सुमारे 21 वर्षे लागतील आणि यासाठी $1.2 बिलियन डॉलर्सचा खर्च येऊ शकतो.
युनायटेड नेशन्स आणि युनायटेड स्टेट्सने, ट्रम्पच्या घोषणेपर्यंत, सुरक्षित आणि मान्यताप्राप्त सीमांमध्ये शेजारी शेजारी राहून इस्त्रायल आणि पॅलेस्टाईन या दोन राज्यांच्या दृष्टीकोनाचे समर्थन केले आहे. पॅलेस्टिनींना वेस्ट बँक, पूर्व जेरुसलेम आणि गाझा पट्टी, शेजारच्या अरब राष्ट्रांशी 1967 च्या युद्धात इस्रायलने ताब्यात घेतलेले सर्व प्रदेश सामाविष्ट करायचे आहेत.
(रॉयटर्सच्या इनपुटसह)
