इराण: उद्ध्वस्त केंद्रांची सफाई म्हणजे अणुपुरावे पुसणे- संशोधन गट

इस्रायली हवाई हल्ल्यांमुळे प्रभावित झालेल्या उत्तर तेहरानमधील अणुऊर्जा केंद्रावर इराणने जलद साफसफाई सुरू केली आहे, असे वृत्त एका संशोधन गटाने बुधवारी दिले. या प्रयत्नामुळे आण्विक शस्त्रांशी संबंधित कोणत्याही क्रियांचे अवशेष पुसले जातील असा इशारा दिला आहे.

इन्स्टिट्यूट फॉर सायन्स अँड इंटरनॅशनल सिक्युरिटीने म्हटले आहे की, उपग्रह प्रतिमांमध्ये “इराणने नुकसान पोहोचलेल्या किंवा उद्ध्वस्त झालेल्या इमारती जलद गतीने पाडण्याचा महत्त्वपूर्ण प्रयत्न केल्याचे दर्शविले आहे, ज्यामुळे कोणत्याही प्रकारचे अणुशस्त्र संशोधन आणि विकास क्रिया कायम स्वरुपी नष्ट केली जाण्याची शक्यता आहे.”

ही संस्था एक स्वतंत्र संशोधन गट आहे जी अणुऊर्जेचा प्रसार थांबवण्यावर लक्ष केंद्रित करते आणि त्याचे नेतृत्व संयुक्त राष्ट्रांचे माजी अणु निरीक्षक डेव्हिड अल्ब्राइट करतात.

संयुक्त राष्ट्रांमधील इराणच्या दूतावासाने टिप्पणीसाठी केलेल्या विनंतीला त्वरित प्रतिसाद दिला नाही. तेहरानने अणुऊर्जा केंद्र शोधण्यास नकार दिला आहे आणि वारंवार म्हटले आहे की त्यांचा कार्यक्रम शांततापूर्ण हेतूंसाठी आहे.

मोजदेह केंद्रावरील अहवाल संयुक्त राष्ट्रांच्या अणुऊर्जा केंद्राने 13 -14 जून रोजी इस्रायल आणि इराणमधील युद्ध तसेच 22 जून रोजी अमेरिकेने देशाच्या तीन मुख्य अणुऊर्जा केंद्रांवर केलेल्या हल्ल्यांमुळे विस्कळीत झालेल्या तपासणी पुन्हा सुरू करण्याबाबत तेहरानमध्ये सुरू असलेल्या चर्चा सुरू असताना हा अहवाल आला आहे.

चार राजनैतिक अधिकाऱ्यांच्या मते, 2015 च्या अणुकराराचे उल्लंघन केल्याबद्दल इराणवर संयुक्त राष्ट्रांचे निर्बंध पुन्हा लादण्याची प्रक्रिया गुरुवारी ब्रिटन, फ्रान्स आणि जर्मनी सुरू करण्याची शक्यता आहे.

आंतरराष्ट्रीय अणुऊर्जा संस्थेचे (IAEA) प्रमुख राफेल ग्रोसी यांनी बुधवारी वॉशिंग्टनच्या दोन दिवसांच्या भेटीनंतर पत्रकारांना सांगितले की, तपासणी पुन्हा सुरू करण्यास परवानगी देण्यास इराण कायदेशीररित्या बांधील आहे आणि ते “शक्य तितक्या लवकर” सुरू करावी.

त्यांनी सांगितले की, एजन्सी अमेरिकेने प्रभावित केलेल्या मुख्य अणु सुविधा – फोर्डो, नतान्झ आणि इस्फहान – यासह “संबंधित सर्व स्थळांना” भेट देऊ इच्छिते आणि इराणकडे शस्त्रास्त्रांच्या दर्जाच्या शुद्धतेपर्यंत समृद्ध केलेल्या 400 किलो (882 पौंड) पेक्षा जास्त युरेनियमच्या साठ्याचा हिशेब ठेवू इच्छिते.

मोजदेहवर हल्ला

इन्स्टिट्यूटच्या अहवालात म्हटले आहे की, 18 जून रोजी इराणमधील शेकडो लक्ष्यांवर केलेल्या कारवाईदरम्यान इस्रायलने मलेक अश्तार विद्यापीठाशेजारील मोजदेह साइटवर, ज्याला लाविसन II म्हणूनही ओळखले जाते, दोनदा बॉम्बहल्ला केला.

त्यात असे नमूद केले आहे की आयएईएने मोजदेह आणि एएमएडी प्लॅन यांच्यात थेट संबंध स्थापित केला होता, हा अण्वस्त्र विकास कार्यक्रम एजन्सी आणि अमेरिकन गुप्तचरांनी स्वतंत्रपणे 2003 मध्ये संपुष्टात आणला होता.

अहवालात म्हटले आहे की मोजदेहवर झालेल्या पहिल्या इस्रायली हल्ल्याचा अनेक इमारतींवर परिणाम झाला. त्यातील एक इन्स्टिट्यूट ऑफ अप्लाइड फिजिक्सशी संबंधित इमारत होती आणि दुसरीचा शाहिद करीमी ग्रुपशी संबंध असल्याचा संशय होता, ज्याला अमेरिकेने क्षेपणास्त्रे आणि स्फोटकांशी संबंधित प्रकल्पांवर काम करण्यासाठी मंजुरी दिली आहे.

हा गट ऑर्गनायझेशन ऑफ डिफेन्सिव्ह इनोव्हेशन अँड रिसर्चचा आहे, जो अमेरिका आणि आयएईए म्हणतात की एएमएडी प्लॅनचा थेट उत्तराधिकारी आहे.

20 जून रोजी मॅक्सार टेक्नॉलॉजीजच्या उपग्रह प्रतिमेनुसार, दुसऱ्या इस्रायली हल्ल्यात इन्स्टिट्यूट ऑफ अप्लाइड फिजिक्सची इमारत उद्ध्वस्त झाली, एका सुरक्षा इमारतीचे आणि एका कार्यशाळेचे नुकसान झाले, असे अहवालात म्हटले आहे.

3 जुलै रोजीच्या प्रतिमेत साफसफाई आणि कचरा हटवण्याच्या कामाची सुरुवात दर्शविली गेली आहे, असे अहवालात म्हटले आहे. 19 ऑगस्ट रोजीच्या प्रतिमेत असे दिसून आले की अप्लाइड फिजिक्सची इमारत आणि कार्यशाळा उद्ध्वस्त करण्यात आली आहे आणि कचरा पूर्णपणे साफ करण्यात आला आहे, तसेच शाहिद करीमी गटाचे घर असल्याचा संशय असलेली इमारत देखील साफ करण्यात आली आहे.

“या महत्त्वाच्या इमारतींचे ढिगारे त्वरित पाडण्याचे आणि ती जागा साफ करण्याचे इराणने जलद काम हे त्या जागेची पूर्णपणे साफसफाई करण्याचा आणि भविष्यातील कोणत्याही संभाव्य तपासणीची उपलब्धता मर्यादित करण्याचा प्रयत्न असल्याचे दिसून येते” असे अहवालात म्हटले आहे.

टीम स्ट्रॅटन्यूज
(रॉयटर्सच्या इनपुट्ससह)