गाझा युद्धात आतापर्यंत हजारो नागरिकांचा मृत्यू, व्यापक विनाश

7 ऑक्टोबर 2023 रोजी दक्षिण इस्रायलवर हमासने केलेल्या हल्ल्याचा बदला म्हणून इस्रायलने गाझामध्ये आतापर्यंत केलेल्या हल्ल्यांमध्ये हजारो पॅलेस्टिनी लोकांचा मृत्यू झाला असून मोठ्या प्रमाणात विध्वंस झाला आहे.

गाझा युद्धादरम्यान झालेल्या मृत्यू आणि नुकसानीचा लेखाजोखा खाली दिला आहे. यात वापरलेली बहुतेक माहिती संयुक्त राष्ट्रांच्या मानवतावादी व्यवहार समन्वय कार्यालयाने (OCHA) जारी केलेल्या अहवालांमधून घेतली आहे.

गाझामधील मृत्यू

7 ऑक्टोबर 2023 पासून, गाझामध्ये 67 हजारांहून अधिक पॅलेस्टिनी नागरिक मारले गेले आहेत. गाझा आरोग्य अधिकाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार, मृतांपैकी जवळजवळ एक तृतीयांश नागरिक हे 18  वर्षांखालील आहेत.

गाझामधील आरोग्य मंत्रालय त्यांच्या संख्येत नागरिक आणि लढवय्ये असा फरक करत नाही. इस्रायलने यापूर्वी म्हटले आहे की मृतांपैकी किमान 20 हजार लढवय्ये होते.

इस्रायलच्या म्हणण्यानुसार त्यांचे आक्रमण हमासविरुद्ध आहे आणि ते नागरिकांची हत्या टाळण्याचाच प्रयत्न करतात. मात्र हमासचे अतिरेकी नागरी वस्त्यांमध्ये लपून बसतात. हा दावा हमासने फेटाळला आहे.

गेल्या महिन्यात संयुक्त राष्ट्रांच्या चौकशी आयोगाने असे मूल्यांकन केले होते की इस्रायलने गाझामध्ये नरसंहार केला आहे – झालेल्या हत्यांचे प्रमाण त्यांच्या निष्कर्षांना पाठिंबा देणाऱ्या कृत्यांपैकी एक आहे. इस्रायलने या निष्कर्षाला पक्षपाती आणि “निंदनीय” म्हटले आहे.

इस्रायलमधील मृत्यू

इस्रायलकडून मिळालेल्या अधिकृत माहितीनुसार, 7 ऑक्टोबर 2023 ते 29 सप्टेंबर 2025 दरम्यान झालेल्या युद्धात किमान 1 हजार 665 इस्रायली आणि परदेशी नागरिक मारले गेले. यापैकी 7 ऑक्टोबरच्या हल्ल्यात 1 हजार 200 जण मारले गेले.

इस्रायली सैन्याचे म्हणणे आहे की 27 ऑक्टोबर 2023 रोजी गाझाच्या जमिनीवर कारवाई सुरू झाल्यापासून त्यांचे 466 सैनिक युद्धात मारले गेले असून 2 हजार 951 सैनिक जखमी झाले आहेत.

7 ऑक्टोबरच्या हल्ल्यानंतर हमासने 251 लोकांना गाझाला ओलिस म्हणून नेले. इस्रायलचे म्हणणे आहे की गाझामध्ये 48 ओलिस अजूनही असून त्यापैकी 20 जण जिवंत असल्याचे मानले जाते.

युद्ध थांबवण्यासाठी दोन्ही बाजू चर्चा करत असलेल्या योजनेअंतर्गत, उर्वरित ओलिसांना इस्रायलमध्ये असलेल्या पॅलेस्टिनी कैद्यांच्या बदल्यात सुपूर्द केले जाईल, परंतु चर्चेनंतर त्वरित करार होण्याची शक्यता कमी आहे, असे अधिकाऱ्यांचे म्हणणे आहे.

नुकसान झालेल्या इमारती

जुलै महिन्यातील ताज्या आकडेवारीच्या संयुक्त राष्ट्रांच्या उपग्रह केंद्राच्या विश्लेषणानुसार, गाझामधील सुमारे 1 लाख 93 हजार इमारती उद्ध्वस्त किंवा खराब झाल्या आहेत. सुमारे 213 रुग्णालये आणि 1 हजार 29 शाळांना लक्ष्य करण्यात आले, असे त्यात म्हटले आहे.

जागतिक आरोग्य संघटनेच्या मते, गाझामधील 36 रुग्णालयांपैकी फक्त 14 रुग्णालये अजूनही अंशतः कार्यरत आहेत आणि दक्षिण गाझामधील रुग्णालयांमध्ये रुग्णांची ओसंडून वाहणारी गर्दी आहे.

संयुक्त राष्ट्रांच्या मानवाधिकार कार्यालयाने एन्क्लेव्हचे मुख्य शहरी केंद्र असलेल्या गाझा शहरातील विनाशाच्या पातळीबद्दल गंभीर चिंता व्यक्त केली आहे आणि लोकसंख्येचे स्थलांतर करण्याचा कोणताही जाणीवपूर्वक प्रयत्न वांशिक शुद्धीकरणासारखा असेल असे म्हटले आहे.

नागरिकांचे स्थलांतरण

संयुक्त राष्ट्रांच्या मते, गाझा पट्टीचा फक्त 18 टक्के भाग आता स्थलांतरित आदेशांच्या अधीन नाही किंवा लष्करीकृत झोनमध्ये स्थित नाही. अनेक पॅलेस्टिनी नागरिक असंख्य वेळा विस्थापित झाले आहेत.

ऑगस्टच्या मध्यात इस्रायलने गाझा शहरात लष्करी मोहीम वाढवल्यापासून आणि हमासच्या लढवय्यांना उखडून टाकण्याचे वचन दिल्यापासून, संयुक्त राष्ट्रांनी उत्तरेकडून दक्षिणेकडे 4 लाख 17 हजारांहून अधिक लोकांचे विस्थापन नोंदवले आहे.

इस्रायलने गाझा शहरातील रहिवाशांना दक्षिणेकडे जाण्याचे आवाहन केले आहे. परंतु दक्षिण गाझामधील परिस्थिती आणखी भयानक आहे, कुटुंबे तात्पुरत्या तंबूत दिवस काढत आहेत आणि नवीन विस्थापितांच्या येणाऱ्या लोंढ्यांना तोंड देण्यासाठी सेवांवरील ताण वाढत आहे, असे मदत संस्थांचे म्हणणे आहे.

अन्न आणि उपासमार

जागतिक उपासमार देखरेख संस्थेने ऑगस्टमध्ये म्हटले होते की गाझा शहरात दुष्काळ पडला असून तो पसरण्याची शक्यता आहे. इस्रायलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहू यांनी हा अहवाल “पूर्णपणे खोटा” म्हणून फेटाळून लावला.

एकात्मिक अन्न सुरक्षा टप्प्यातील वर्गीकरण प्रणालीने म्हटले आहे की 5 लाख 14 हजार म्हणजे गाझामधील जवळजवळ एक चतुर्थांश पॅलेस्टिनी नागरिक दुष्काळाचा सामना करत आहेत.

गाझामधील आरोग्य मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, गाझाच्या काही भागात दुष्काळाची पुष्टी झाल्यापासून किमान 177 नागरिक – ज्यामध्ये 36 मुले आहेत – उपासमार आणि कुपोषणामुळे मरण पावले आहेत.

संयुक्त राष्ट्रांच्या लोकसंख्या निधीने म्हटले आहे की 60 टक्क्यांपेक्षा जास्त गर्भवती महिला आणि नवमाता कुपोषणाने ग्रस्त आहेत.

मदत

21 मे रोजी इस्रायलने गाझामध्ये पुरवल्या जाणाऱ्या अन्न मदत पुरवठ्यावरील 11 आठवड्यांची नाकेबंदी उठवली. मदत संस्थांनी म्हटले आहे की गाझापर्यंत पोहोचणाऱ्या मदतीचा प्रवाह गरजेपेक्षा खूपच कमी झाला आहे.

अनेक मदत संस्था म्हणतात की त्यांना अजूनही निर्बंध आणि दळणवळणाच्या अडचणींचा सामना करावा लागत आहे, ज्यामध्ये 12 सप्टेंबर रोजी गाझा-इस्रायल झिकिम क्रॉसिंग बंद करणे आणि 24 सप्टेंबर रोजी अन्न मदत पुरवठ्यासाठी इस्रायल-व्याप्त वेस्ट बँक आणि जॉर्डन दरम्यान ॲलेन्बी क्रॉसिंग बंद करणे यांचा समावेश आहे.

इस्रायल म्हणतो की गाझामध्ये प्रवेश करणाऱ्या अन्न मदतीवर कोणतीही परिमाणात्मक मर्यादा नाही आणि त्यांनी हमासवर मदत चोरल्याचा केलेले आरोप पॅलेस्टिनी दहशतवादी गटाने नाकारले आहे.

OCHA नुसार, सप्टेंबरमध्ये गाझामध्ये अन्न मदत घेऊन जाणाऱ्या सुमारे 73 टक्के मदत ट्रक भुकेल्या नागरिकांनी किंवा सशस्त्र टोळ्यांनी रोखले होते.

27 मे पासून, गाझामध्ये अन्न किंवा मदत शोधताना किमान 2 हजार 340 लोकांचा मृत्यू झाला आहे – त्यापैकी जवळजवळ निम्मे लोक लष्करी पुरवठा स्थळांजवळ आणि उर्वरित मदत काफिल्यांच्या मार्गांवर मृत्युमुखी पडल्याचे 29 सप्टेंबरपर्यंतच्या OCHA च्या आकडेवारीनुसार स्पष्ट होते.

गाझा मानवतावादी निधी, ज्याने मे महिन्याच्या अखेरीस काही वितरण केंद्रांमधून अन्न पोहोचवण्यास सुरुवात केली होती, त्याने त्यांच्या ठिकाणांजवळ अशा काही घटना घडल्याचा इन्कार केला आहे. ते संयुक्त राष्ट्रांच्या कक्षेबाहेर कार्यरत आहेत आणि इस्रायलचे समर्थक आहे. त्यांनी म्हटले आहे की 29 सप्टेंबरपर्यंत, त्यांनी 175 दशलक्षाहून अधिक वेळा जेवण वितरित केले आहे.

टीम स्ट्रॅटन्यूज
(रॉयटर्सच्या इनपुट्ससह)