![](https://bharatshakti.in/wp-content/uploads/2024/03/LT-BSI-Defence.gif")
त्यांचे हे वक्तव्य राजकीयदृष्ट्या एका महत्त्वाच्या क्षणी आले. रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन डिसेंबरमध्ये भारताला भेट देणार आहेत, त्यानंतर 2026 च्या सुरुवातीला फ्रान्सचे अध्यक्ष इमॅन्युएल मॅक्रॉन भारतात येणार आहेत. या दोन्ही दौऱ्यांमध्ये महत्त्वपूर्ण संरक्षण अजेंडा असण्याची अपेक्षा आहे – आणि भारताच्या लढाऊ विमानांच्या ताफ्याच्या भवितव्याबाबत चर्चा होण्याची शक्यता आहे.
राफेल: परिचित फायदा, जलद एकत्रीकरण
“राफेल हा आमच्याकडे उपलब्ध असलेल्या पर्यायांपैकी एक आहे कारण आम्ही आधीच्या MMRCA कराराच्या बाबतीत आमचा गृहपाठ आधीच केला होता, ज्यामध्ये आम्हाला असे आढळले आहे की राफेल हे सध्याच्या विमानांमध्ये आमच्यासाठी सर्वोत्तम विमान आहे. त्या श्रेणीचे कोणत्याही विमानाची त्वरित आवश्यक आहे. आता, ते राफेल असो किंवा दुसरे काही, ते खरोखर महत्त्वाचे नाही, परंतु हो, राफेलचे तंत्रज्ञान आत्मसात करणे सोपे आहे. म्हणून भारतात बनवण्याचा प्रस्ताव आणण्यासाठी, आम्हाला तंत्रज्ञान देण्यासाठी, आम्हाला अधिक स्वातंत्र्य देण्यासाठी, मला वाटते की डिझाइन हाऊस निवडले पाहिजे,” असे निरीक्षण हवाई दल प्रमुखांनी मांडले.
सिंग यांच्या मते, राफेल हे एक नैसर्गिक पाऊल आहे. अंबाला आणि हाशिमारा येथे आधीच कार्यरत असलेल्या दोन स्क्वॉड्रनसह आणि सिम्युलेटरपासून हँगरपर्यंतच्या पायाभूत सुविधांसह, ताफ्याच्या विस्ताराला वेग आणि निश्चितता प्रदान करतो.
“प्लॅटफॉर्म आमच्या ऑपरेशनल इकोसिस्टममध्ये आधीच एकत्रित झाला आहे. पायाभूत सुविधा, देखभाल, सिम्युलेटर – सर्वकाही इथे आहे,” असे एका वरिष्ठ IAF अधिकाऱ्याने स्पष्ट केले.
दरम्यान, दसॉल्ट एव्हिएशनने भारतात प्रस्तावित 114 विमानांची असेंब्ली तयार केली आहे, जे सरकारच्या मेक-इन-इंडिया प्राधान्यांशी सुसंगत आहे. इंजिन ओव्हरहॉलसाठी सॅफ्रान सुविधा आधीच कार्यरत आहे, तर सुटे भाग आणि उपप्रणालींचे सखोल स्थानिकीकरण करण्याच्या योजना सुरू आहेत. धोरणात्मक आणि लॉजिस्टिकदृष्ट्या, राफेल कमी जोखीम आणि जलद वितरणाचे आश्वासन देते.
Su-57: आश्वासन आणि धोका
तरीही सिंग यांनी नवीन प्लॅटफॉर्मही नाकारले नाहीत. जर अटी पुरेशा आकर्षक असतील तर रशियन Su-57 “या दशकात भारतीय आकाशात उड्डाण करू शकेल” अशी शक्यता त्यांनी बोलून दाखवली.
पाचव्या पिढीतील स्टेल्थ फायटर स्टेल्थ, परिस्थितीजन्य जागरूकता आणि इलेक्ट्रॉनिक युद्धात झेप घेते; मात्र, रशियामध्ये त्याची सेवा मंदावली आहे आणि त्याचा निर्यात रेकॉर्ड मर्यादित आहे. रशियन विलंब आणि देखभालीच्या अडचणींबद्दलच्या मागील अनुभवांनंतर भारतीय नियोजक सावध आहेत.
तरीही, पुतिन यांच्या डिसेंबरच्या भेटीमुळे याला गती मिळू शकते. जर मॉस्कोने तंत्रज्ञान हस्तांतरण, औद्योगिक सहभाग आणि संयुक्त विकासासह Su-57 बाबत चर्चा केली, तर ते अशा क्षेत्रात गमावलेले स्थान परत मिळवू शकते जिथे भारताकडे सध्या कोणतेही ऑपरेशनल समतुल्य नाही.
धोरणात्मक वेळ
सिंग यांच्या वक्तव्यामागील निकड स्पष्ट होते. पाकिस्तान आणि चीन या दोन्ही देशांसोबतच्या तणावामुळे विश्वासार्ह हवाई शक्तीची मागणी वाढत असतानाही, भारताची लढाऊ शक्ती मंजूर पातळीपेक्षा खूपच कमी आहे.
“आपण याआधीच अधिक लढाऊ विमाने समाविष्ट करायला हवी होती,” असे सिंग यांनी स्पष्टपणे सांगितले, त्यांनी संपादनाच्या गतीतील तफावत आणि वाढती गरज या दोन्ही गोष्टी अधोरेखित केल्या.
फ्रान्स, एक सिद्ध भागीदार म्हणून, आपला फायदा मजबूत करण्यास सज्ज आहे. थेट सरकार-ते-सरकार करार दीर्घकाळापासून रखडलेली MRFA स्पर्धा कमी करू शकतो. याउलट, रशिया असा युक्तिवाद करेल की Su-57 सारखी पाचव्या पिढीतील स्टील्थ लढाऊ विमानेच भारताला खऱ्या अर्थाने तांत्रिक झेप देऊ शकतात.
भारतशक्तीने दिलेली बातमी
गेल्या काही महिन्यांपासून, भारतशक्तीकडून या शर्यतीत राफेल पुढे जात असल्याचे वृत्त दिले जात आहे. भारतीय हवाई दल प्रमुखांच्या ताज्या टिप्पण्या या वृत्ताला दुजोरा देणाऱ्या आहेत असे दिसते. अर्थात याबाबतची अधिकृत चर्चा अजूनही स्पर्धेसाठी जागा राखून आहे.
हेही वाचा: Rafale Surge: IAF Eyes 40 More Jets as Navy Deal Nears Signing
अर्थात हे स्पष्ट झाले आहे की पुढील सहा महिने निर्णायक असू शकतात. राफेल हे सातत्य, विश्वासार्हता आणि जलद एकात्मता दर्शवते. Su-57 हे महत्त्वाकांक्षा, जोखीम आणि तांत्रिकदृष्ट्या पुढे जाण्याची संधी यांचे प्रतीक आहे. लवकरच होणाऱ्या उच्च-स्तरीय भेटींदरम्यान सादर केलेल्या ऑफरवर – आणि नवी दिल्लीकडे जलद गतीने पुढे जाण्याची राजकीय इच्छाशक्ती आहे की नाही यावर बरेच काही अवलंबून असेल.
हेही वाचा: Exclusive Confirmed: Rafale Frontline in IAF’s Fighter Crisis
निर्णय खूप मोठे आहेत. मात्र भारताने केलेली निवड 2040 च्या दशकात त्याच्या हवाई शक्तीच्या संतुलनाला उत्तम प्रकारे आकार देऊ शकते.
हुमा सिद्दीकी
