मासेमारी करताना अनवधानाने सागरी सीमा ओलांडलेल्या सुमारे 200 मच्छिमारांना भारत आणि बांगलादेश मायदेशी परत पाठवण्यात येणार आहे.
5 जानेवारी 2025 रोजी नियोजित या देवाणघेवाणीत 95 भारतीय मच्छिमार आणि 90 बांगलादेशी मच्छिमारांसोबत त्यांची जहाजेदेखील पाठवली जातील. दोन्ही देशांमधील सखोल चर्चेनंतर मच्छिमारांचे मायदेशी परतणे हे सध्या सुरू असलेल्या राजनैतिक तणावाच्या काळातही उपजीविका आणि मानवतावादी समस्यांचे निराकरण करण्याच्या दृष्टीने असणारी उभय देशांची बांधिलकी अधोरेखित करते.
या मोहिमेत संबंधित तटरक्षक दल बंगालच्या उपसागरातील आंतरराष्ट्रीय सागरी सीमा रेषेवर हस्तांतराची प्रक्रिया पार पाडतील. बांगलादेशच्या बागेरहाट आणि पटुआखाली जिल्ह्यांमध्ये ताब्यात घेतलेल्या भारतीय मच्छिमारांना 2 जानेवारी रोजी बांगलादेशी तटरक्षक दलाकडे सुपूर्द करण्यात आले, तर ओडिशातील पारादीप आणि पश्चिम बंगालमधील काकद्वीप येथे ताब्यात घेतलेल्या बांगलादेशी मच्छिमारांना भारतीय तटरक्षक दलाकडे सुपूर्द केले जाईल.
या देवाणघेवाणीत सहा भारतीय मासेमारी जहाजे आणि दोन बांगलादेशी जहाजे देखील समाविष्ट आहेत, जे मच्छिमार समुदायांसाठी महत्त्वपूर्ण उपजीविका आणि उपकरणे परत करण्याचा प्रयत्न दर्शवतात. हे समन्वित प्रत्यावर्तन संपल्यावर बांगलादेशी मच्छीमार 6 जानेवारीपर्यंत चट्टोग्रामला पोहोचणे अपेक्षित आहे.
भारत आणि बांगलादेशच्या परराष्ट्र व्यवहार मंत्रालयांनी, या मोहिमेद्वारे मासेमारी करणाऱ्या समुदायांची सुरक्षा आणि कल्याणासाठी असणारी सामायिक वचनबद्धता यावर भर दिला आहे. या घटना अनेकदा अनवधानाने घडणाऱ्या सागरी सीमेच्या उल्लंघनामुळे उद्भवतात, त्यामुळे शेजारी देशांमधील नियमित सहकार्याची गरजही अधोरेखित होते.
परराष्ट्र मंत्रालयाच्या निवेदनात म्हटले आहेः “भारत सरकार आपल्या मच्छिमारांची सुरक्षा आणि कल्याणाला सर्वोच्च महत्त्व देते. मच्छीमार आणि जहाजांची परस्पर देवाणघेवाण हे आमचे सामायिक मानवतावादी प्राधान्य प्रतिबिंबित करते.”
बांगलादेशने याच भावनांचा पुनरुच्चार करत आपल्या परराष्ट्र, गृह, मत्स्यव्यवसाय आणि पशुधन मंत्रालयांच्या तसेच कायद्याची अंमलबजावणी करणाऱ्या आणि स्थानिक अधिकाऱ्यांच्या संयुक्त प्रयत्नांच्या यशस्वी समन्वयाचे श्रेय दिले.
ताब्यात घेतलेल्या भारतीय मच्छिमारांना ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबर 2024 मध्ये बांगलादेशी अधिकाऱ्यांनी अटक केली होती कारण सहा भारतीय नौका बांगलादेशच्या जलक्षेत्रात घुसल्या होत्या. त्याचप्रमाणे, बांगलादेशी मच्छीमार आणि त्यांची जहाजे डिसेंबर 2024 मध्ये भारतीय तटरक्षक दलाने भारतीय जलक्षेत्रात बेकायदेशीरपणे मासेमारी केल्याच्या आरोपाखाली ताब्यात घेतली होती.
याव्यतिरिक्त, सप्टेंबर 2024 मध्ये भारतीय अधिकाऱ्यांनी ताब्यात घेतलेल्या 12 बांगलादेशी मच्छिमारांना सद्भावनेतून सोडण्यात आले आहे. त्यांची बोट भारतीय जलक्षेत्रात बुडाली होती, त्यामुळे त्यांना परदेशी कायद्यांतर्गत अटक करण्यात आली होती.
ताणल्या गेलेल्या राजनैतिक संबंधांच्या पार्श्वभूमीवर मच्छिमार मायदेशी परतावेत यासाठी प्रयत्न केले जात आहेत.
राजकीय अशांततेमुळे 5 ऑगस्ट 2024 रोजी भारतात आश्रय घेतलेल्या माजी पंतप्रधान शेख हसीना यांच्या प्रत्यार्पणासाठी बांगलादेश ढाका येथील मोहम्मद युनूस यांच्या नेतृत्वाखालील अंतरिम प्रशासनाने भारताला औपचारिक विनंती केली आहे. दरम्यान, भारताने बांगलादेशातील मानवाधिकारांच्या मुद्द्यांवर चिंता व्यक्त केली आहे, ज्यात चिन्मय कृष्ण दास या भिक्षूंना अटक करून त्यांना जामीन नाकारणे आणि अल्पसंख्याकांवरील कथित अत्याचार यांचा समावेश आहे.
रामानंद सेनगुप्ता
