2025 च्या अखेरपर्यंत भारत दारूगोळ्याचे 100% स्वदेशीकरण साध्य करणार

2025 च्या अखेरपर्यंत भारत दारूगोळ्याचे 100% स्वदेशीकरण करण्याच्या मार्गावर आहे, असे भारतीय लष्कराच्या एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने आज जाहीर केले. संरक्षण स्वावलंबनाच्या दृष्टीने देशाच्या प्रयत्नातील हा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे.

नवी दिल्ली येथे पीएचडी चेंबर ऑफ कॉमर्स अँड इंडस्ट्रीद्वारे (पीएचडीसीसीआय) आयोजित ॲम्मो पॉवर कॉन्फरन्समध्ये बोलताना, भारतीय लष्कराचे मास्टर जनरल सस्टेनन्स लेफ्टनंट जनरल अमरदीप सिंग औजला यांनी उघड केले की लष्कर वापरत असलेल्या 175 दारूगोळा प्रकारांपैकी 154 आता स्वदेशी पद्धतीने उत्पादित केले जातात.

“या वर्षाच्या अखेरीस, आपली 100% स्वदेशीकरणाच्या दिशेने वाटचाल झाली असेल ,” असे लेफ्टनंट जनरल औजला यांनी सांगितले. त्यांनी भारताची लष्करी क्षमता “केवळ युद्धभूमीवरच नव्हे तर आमच्या कारखान्यांमध्ये आणि संशोधन प्रयोगशाळांमध्ये तयार केली जाईल” यावर भर दिला.

ही घोषणा भारताच्या धोरणात्मक नियोजनातील निर्णायक बदल कसे घडवून आणले जात आहेत यावर प्रकाश टाकणारी असून, यामध्ये संरक्षण उत्पादन अधिकाधिक स्मार्ट, कस्टमाइज्ड आणि स्थानिक पातळीवर विकसित केलेल्या दारूगोळ्यावर केंद्रित होत आहे. लेफ्टनंट जनरल औजला यांनी उद्योग सहकार्याचे महत्त्व अधोरेखित केले आणि असे नमूद केले की युद्धाच्या भविष्यासाठी जलद पुनर्भरण आणि खात्रीशीर गुणवत्तेसह विशिष्ट ऑपरेशनल आवश्यकता पूर्ण करण्यासाठी डिझाइन केलेला बुद्धिमान दारूगोळा आवश्यक आहे.

पूर्ण-स्पेक्ट्रम स्वावलंबनासाठी आग्रह

संरक्षण उत्पादन सचिव संजीव कुमार यांनीही याच विचाराला दुजोरा दिला आणि त्यांनी नमूद केले की स्वावलंबनाचा ध्यास घेणे हा गेल्या दशकापेक्षा अधिक काळापासून एक केंद्रीय धोरण विषय आहे.

“सरकार किंवा सशस्त्र दलांकडे याकडे कोणत्याही प्रकारच्या इच्छाशक्तीची कमतरता नाही. उद्योगाने आता संपूर्णपणे मूल्य साखळीवर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे, केवळ भारताच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठीच नव्हे तर जागतिक पुरवठादार बनण्यासाठी देखील,” असे कुमार म्हणाले.

जागतिक पुरवठा वातावरणाच्या अंदाज लावता न येणाऱ्या परिस्थितीच्या पार्श्वभूमीवर त्यांनी स्वदेशीकरणाची निकड अधोरेखित केली आणि इशारा दिला की मित्र राष्ट्रे देखील त्यांच्या स्वतःच्या संरक्षण गरजांना प्राधान्य देत आहेत.

नौदल आणि हवाई दलाचा खाजगी क्षेत्राच्या भूमिकेला पाठिंबा

भारतीय नौदलाच्या प्रगतीवर प्रकाश टाकताना, संरक्षण मंत्रालयाच्या नौदल शस्त्रास्त्र विभागाचे प्रधान संचालक कवल सिंग, INAS, यांनी नमूद केले की नौदलाच्या शस्त्रास्त्रांपैकी जवळजवळ 70 टक्के शस्त्रास्त्रे आता स्वदेशी बनावटीची आहेत.

“आमच्याकडे जवळजवळ 5 हजार कोटी रुपयांच्या थकबाकीच्या ऑर्डर आहेत, ज्यापैकी आणखी काही पाइपलाइनमध्ये आहेत. खाजगी क्षेत्राकडे प्रचंड क्षमता आहे, विशेषतः विकसित होत असलेल्या युद्ध तंत्रज्ञानासह,” असे ते म्हणाले.

अर्थात, सिंग यांनी इशारा दिला की पूर्ण आत्मनिर्भरता (स्वावलंबन) साध्य करण्यासाठी उच्च भांडवली खर्च, पुरवठा साखळीतील भेद्यता आणि तंत्रज्ञानाच्या अपग्रेडची आवश्यकता यासारख्या आव्हानांना तोंड द्यावे लागेल. या अडथळ्यांवर मात करण्यासाठी त्यांनी वापरकर्ते, उद्योग आणि धोरणकर्ते यांच्यात जवळून एकत्रितपणे काम करण्याची गरज असल्याचे सांगितले.

भारतीय हवाई दलाचे महासंचालक (सिस्टम्स) एअर मार्शल केएए संजीब यांनी असेंब्लरपासून उत्पादकांपर्यंत पोहोचण्याच्या गरजेवर भर दिला. त्यांनी उत्कृष्टता केंद्रांची स्थापना, इस्रायल आणि रशियासारख्या जागतिक नेत्यांशी सहकार्य आणि आयात तसेच निर्यात परवाने सुलभ करण्यासाठी धोरणात्मक सुधारणांचे आवाहन केले.

उद्योगांसाठी धोरणात्मक सुधारणा, गुंतवणुकीची गरज

दारुगोळा उत्पादनात नवोपक्रमांना पाठिंबा देण्यासाठी उद्योग क्षेत्रातील दिग्गजांनी अधिक प्रतिसादात्मक नियामक वातावरणाची मागणी केली.

अदानी डिफेन्सचे अशोक वाधवान यांनी युद्धसामग्री आणि ऊर्जायुक्त साहित्यांमध्ये गुंतवणूक करण्याची गरज अधोरेखित करताना असा युक्तिवाद केला की दारूगोळ्याची गरज रणगाडे किंवा लढाऊ विमानांसारख्या पारंपरिक प्लॅटफॉर्मपेक्षा अधिक निर्णायक होत आहे.

एसएमपीपी लिमिटेडचे सीईओ आशिष कंसल यांनी ड्रोन-आधारित अचूक युद्धाच्या वाढत्या वर्चस्वावर प्रकाश टाकला आणि त्यासाठी दारूगोळा म्हणजे “आधुनिक संघर्षाचा कणा” असल्याचे म्हटले. त्यांनी सखोल सार्वजनिक-खाजगी सहकार्य, जलद परवाना प्रक्रिया आणि दारूगोळा हाताळणीमध्ये कौशल्य विकासाच्या गरजेचा पुरस्कार केला.

हुमा सिद्दीकी