MDL आणि नेव्हल ग्रुप प्रोपल्शन सहकार्यामुळे भारताच्या पाणबुडी ताफ्यात वाढ

आत्मनिर्भरतेच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल टाकत, फ्रान्सच्या नेव्हल ग्रुप आणि भारताच्या सरकारी मालकीच्या माझगाव डॉक शिपबिल्डर्स लिमिटेडने (MDL) संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्थेने (DRDO) विकसित केलेल्या अत्याधुनिक स्वदेशी ऊर्जा प्रणालीला भारतीय नौदलाच्या कलवरी-श्रेणीच्या (स्कॉर्पिन) पाणबुड्यांमध्ये एकात्मिक करण्यासाठी एक महत्त्वाचा करार केला आहे.

पाणबुड्यांची पाण्याखालील सहनशक्ती आणि परिचालन क्षमता वाढविण्याच्या उद्देशाने भारतीय संरक्षण मंत्रालयाने 30 डिसेंबर 2024 रोजी MDL ला दिलेल्या कराराच्या अंमलबजावणीतील हा एक महत्त्वपूर्ण टप्पा आहे.

या अद्ययावतीकरणामध्ये तांत्रिकदृष्ट्या मागणी असलेल्या ‘जंबोइझेशन’ या प्रक्रियेचा समावेश असेल, ज्यात DRDO ने विकसित केलेले नवीन प्रणोदन (propulsion) प्लग समाविष्ट करण्यासाठी पाणबुडीच्या दाब सांगड्याची अचूक कापणी आवश्यक आहे. एकदा एकत्रीकरण झाल्यानंतर, संरचनात्मक एकात्मता राखण्यासाठी आणि संपूर्ण परिचालन सुरक्षितता सुनिश्चित करण्यासाठी जहाजाच्या मुख्य भागाची पुनर्रचना केली जाईल.

स्कॉर्पिन रचनेचा मूळ उपकरणे उत्पादक (OEM) म्हणून नेव्हल ग्रुप, MDL अभियंत्यांना तांत्रिक पर्यवेक्षण, मालकीचे साहित्य आणि प्रगत प्रशिक्षण देईल. हे सहकार्य प्रोजेक्ट 75 कार्यक्रमाच्या यशावर आधारित आहे, ज्या अंतर्गत नेव्हल ग्रुपने हस्तांतरित केलेल्या तंत्रज्ञानाचा वापर करून MDL ने सहा स्कॉर्पिन-श्रेणीच्या पाणबुड्या स्वदेशी पद्धतीने तयार केल्या होत्या.

नेव्हल ग्रुपमधील पाणबुड्यांचे कार्यकारी उपाध्यक्ष लॉरेंट एस्पिनासे म्हणाले, “हा उपक्रम जागतिक स्तरावर सिद्ध झालेल्या पाणबुडीच्या व्यासपीठावर स्वदेशी नवकल्पना एकत्रित करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल दर्शवितो. तांत्रिक उत्कृष्टतेप्रती आमची सामायिक बांधिलकी आणि भारतीय नौदलाच्या परिचालन वाढीचे हे प्रतिबिंब आहे.”

पाणबुडीच्या बांधकामासाठी भारतातील प्रमुख शिपयार्ड MDL, भारताच्या नौदल शक्तीला पाठिंबा देण्याच्या त्याच्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेचा पाठपुरावा म्हणून एकात्मिकरणाकडे पाहते.

MDL मधील पाणबुड्या आणि अवजड अभियांत्रिकीचे संचालक कमोडोर एस. बी. जामगावकर (निवृत्त) म्हणाले, “पाणबुड्या तयार करणारा भारतातील एकमेव संरक्षण सार्वजनिक उपक्रम म्हणून आम्हाला भारतीय नौदलाची परिचालन क्षमता वाढवण्यात योगदान देण्याचा अभिमान आहे. “नौदल समूहाबरोबरची आमची दीर्घकालीन भागीदारी हा गुंतागुंतीचा बदल घडवून आणण्यात, गुणवत्तेची सर्वोच्च मानके राखण्यात आणि प्रकल्पाच्या कालमर्यादेची पूर्तता करण्यात महत्त्वपूर्ण ठरेल.”

हा संयुक्त प्रयत्न संरक्षण क्षेत्रातील ‘आत्मनिर्भर भारत’ वर भारताचे लक्ष केंद्रित करत असल्याचे अधोरेखित करतो. कार्यरत पाणबुड्यांमध्ये DRDO ची प्रणोदन (propulsion) प्रणाली समाविष्ट करणे हे प्रगत परदेशी प्लॅटफॉर्मसह स्वदेशी संशोधन आणि विकास क्षमतांचे यशस्वी मिश्रण दर्शवते, ज्यामुळे संरक्षण उत्पादन केंद्र म्हणून भारताची स्थिती मजबूत होते.

भारत-फ्रान्स नौदल संबंध मजबूत करणे

हे पाऊल भारत-फ्रान्स संरक्षण भागीदारीतील आणखी एक महत्त्वपूर्ण अध्याय दर्शवते, जो प्रगत नौदल मंचांवरील सहकार्याद्वारे वर्षानुवर्षे परिपक्व झाला आहे. हे दोन्ही देशांचा परस्पर विश्वास, धोरणात्मक संरेखन आणि मुक्त आणि स्थिर हिंद-प्रशांत क्षेत्रासाठीची वचनबद्धता दर्शवते.

माझगाव डॉकः भारताच्या पाण्याखालील शस्त्रागारांची उभारणी

1960 मध्ये भारत सरकारने ताब्यात घेतल्यापासून, MDL  हे जहाज दुरुस्तीच्या छोट्या सुविधेपासून युद्धनौका आणि पाणबुड्यांचे देशातील आघाडीचे निर्माते म्हणून विकसित झाले आहे. 30 युद्धनौका आणि आठ पाणबुड्यांसह 805 हून अधिक जहाजे तयार करण्याचा वारसा असलेल्या MDL चा अत्याधुनिक नौदल मंच प्रदान करण्याचा अनुभव अतुलनीय आहे. प्रकल्प 75 अंतर्गत स्कॉर्पिन श्रेणीच्या सहा पाणबुड्यांच्या यशस्वी अंमलबजावणीमुळे ते भारताच्या पाण्याखालील युद्ध क्षमतेतील मध्यवर्ती घटक बनले आहे.

या नवीन उपक्रमाने, MDL आणि नेव्हल ग्रुप भारताच्या पाणबुडीच्या ताफ्याचे अशा शक्तीमध्ये रूपांतर करण्यास तयार आहेत, जी आंतरराष्ट्रीय रचना उत्कृष्टता आणि स्वदेशी प्रणोदन नवकल्पना एकत्रित करते, जी भारताच्या संरक्षण स्वायत्ततेच्या प्रवासातील एक महत्त्वपूर्ण झेप आहे.

टीम भारतशक्ती