अमेरिकेकडे सैनिकांची कमी आहे का?

सेंटर फॉर अ न्यू अमेरिकन सिक्युरिटीच्या (CNAS) एका नव्या अहवालात असा युक्तिवाद करण्यात आला आहे की अमेरिकन सैन्यभरतीतील आव्हाने ही आर्थिक चक्र किंवा संदेशन अपयशांमुळे झालेली तात्पुरती घट नाही तर अमेरिकन लोकांच्या सेवा करण्याच्या इच्छेत बऱ्याच काळापासून घसरण होत असण्याचा परिणाम आहे.

Short Supply: Identifying and Addressing the Root Causes of Declining Propensity for Military Service नावाच्या या अहवालात लेखक कॅथरीन एल. कुझमिन्स्की आणि टेरेन सिल्वेस्टर यांनी इशारा दिला आहे की अमेरिकेला एका संरचनात्मक मनुष्यबळाची समस्या भेडसावत आहे जी जर सोडवली गेली नाही तर ती लष्करी तयारीमध्ये अधिकाधिक अडथळा आणेल.

सर्व स्वयंसेवकांच्या विरोधात सातत्याने काम करणाऱ्या जनसांख्यिकीय आणि सामाजिक संदर्भात भरतीच्या आजच्या अडचणी या अहवालात स्पष्ट केल्या आहेत. धोरणात्मक हस्तक्षेप आणि लक्ष्यित प्रोत्साहनांमुळे अलीकडील भरतीची कामगिरी सुधारली असली तरी CNAS सावध करते की हे लाभ खोलवर असलेली असुरक्षितता लपवत आहेत.

2025 ते 2041 दरम्यान 18 वर्षे पूर्ण करणाऱ्या अमेरिकन नागरिकांची संख्या अंदाजे 13 टक्क्यांनी कमी होण्याची शक्यता आहे, ज्यामुळे संभाव्य भरती होणाऱ्यांची एकूण संख्यादेखील मर्यादित होईल. अधिक चिंताजनक बाब म्हणजे, सर्वेक्षणांमधून असे दिसून आले आहे की, लष्करी सेवेचा विचार करू इच्छिणाऱ्या तरुण अमेरिकन लोकांचे प्रमाण मोठ्या प्रमाणात घटले आहे — 2003 मधील 16 टक्क्यांवरून 2022 मध्ये ते केवळ 10 टक्क्यांवर आले आहे — ज्यामुळे भविष्यातील ही कमतरता पारंपरिक उपायांनी भरून काढणे अधिक कठीण होऊ शकते.

या अहवालाचा एक मुख्य युक्तिवाद हा आहे की, लष्कराने पात्रतेवर दिलेल्या दीर्घकालीन लक्षामुळे एक अधिक गंभीर समस्या दुर्लक्षित झाली आहे: ती म्हणजे सेवा करण्याची घटती इच्छाशक्ती. सध्या केवळ सुमारे 23 टक्के अमेरिकन तरुण लष्करी पात्रतेचे निकष पूर्ण करतात, परंतु पूर्वी सेवा देण्याची इच्छा अधिक असल्यामुळे, अशा मर्यादा असूनही सशस्त्र दले ऐतिहासिकदृष्ट्या यशस्वीपणे भरती करू शकली आहेत.

ही इच्छाशक्ती कमी होत चालल्यामुळे, पात्रतेच्या निकषांमध्ये किंवा भरती प्रक्रियेत महत्त्वपूर्ण सुधारणा केल्या तरी त्या अपुऱ्या ठरू शकतात, असे CNAS चे म्हणणे आहे. सेवेच्या दिशेने व्यापक सांस्कृतिक बदल झाल्याशिवाय, संभाव्य स्वयंसेवकांची संख्या कमी होतच राहील.

हा अहवाल अमेरिकन तरुणांमधील अलिप्ततेच्या व्यापक प्रवाहाचा एक भाग म्हणून या घसरणीकडे पाहतो. 2017 पासून महाविद्यालयीन प्रवेशात जवळपास 9 टक्क्यांनी घट झाली आहे, तर 20 ते 24 वयोगटातील लोकांचा श्रमशक्तीतील सहभाग जो 70 टक्क्यांपेक्षा अधिक होता तो 60 टक्क्यांच्या आसपास अशा पातळीवर घसरला आहे.

हे ट्रेंड सूचित करतात की लष्करी सेवेवरच केवळ परिणाम झालेला नाही, तर प्रौढत्वाचे पारंपरिक टप्पे, नागरिक सहभाग आणि संस्थात्मक वचनबद्धतेपासून दूर जाण्याच्या व्यापक प्रवृत्तीचा तो एक भाग आहे. या परिस्थितीत, सैन्य केवळ नागरी नियोक्त्यांशीच नव्हे, तर कोणत्याही आव्हानात्मक, दीर्घकालीन मार्गासाठी वचनबद्ध होण्याची तरुणांमधील वाढत्या अनिच्छेशी स्पर्धा करत आहे.

CNAS संस्थेने घटत्या प्रवृत्तीचे एक प्रमुख कारण म्हणून नागरी-लष्करी संबंधांमधील वाढत्या दरीवरही प्रकाश टाकला आहे. ज्या अमेरिकन तरुणांना कुटुंबातील सदस्य, मित्र किंवा सामुदायिक संबंधांद्वारे लष्करी जीवनाचा थेट अनुभव आहे, ते सेवेकडे अधिक सकारात्मकतेने पाहण्याची शक्यता जास्त असते.

दुसरीकडे समाजातील माजी सैनिकांचे प्रमाण कमी होत असल्याने, अतिशय कमी कुटुंबांना लष्कराचा प्रत्यक्ष अनुभव आहे. यामुळे, सेवेसाठी प्रोत्साहन देण्यास किंवा गैरसमज दूर करण्यास सक्षम असलेल्या विश्वासार्ह व्यक्तींची संख्या कमी होते, ज्यामुळे लष्करी करिअर बहुसंख्य लोकांना दूरचे आणि अपरिचित वाटते.

प्रौढांची वृत्ती या वातावरणाला आणखी आकार देते. अहवालात उद्धृत केलेल्या सर्वेक्षण डेटानुसार, राजकीय किंवा वैचारिक मतभेदांपेक्षा शारीरिक धोका, मानसिक हानी आणि दीर्घकालीन कल्याण याबद्दलच्या चिंता या निर्णयांवर अधिक प्रभाव टाकतात.

मृत्यू किंवा दुखापतीची भीती, आघातजन्य तणाव विकार आणि सेवेनंतरच्या संधींबद्दलची अनिश्चितता या सर्व गोष्टी तरुणांना लष्करी सेवेची शिफारस करण्यापासून पालक आणि मार्गदर्शकांना परावृत्त करतात. वैयक्तिक सैनिकांबद्दल सार्वजनिक आदर तुलनेने जास्त असूनही, या चिंता कायम आहेत.

अमेरिकन संस्थांवरील कमी होत जाणारा विश्वास या समस्येत अधिकच भर घालतो. लष्करावरील विश्वास नागरी नेतृत्वावरील विश्वासाच्या तुलनेत कमी प्रमाणात कमी झाला असला तरी, अहवालात असे आढळून आले आहे की, सरकार आणि सार्वजनिक संस्थांबद्दलचा व्यापक संशय सेवेबद्दलचा एकूण उत्साह कमी करतो. जेव्हा संस्थांना प्रतिसाद न देणाऱ्या किंवा अविश्वसनीय मानले जाते, तेव्हा त्यांच्याकडून दिल्या जाणाऱ्या सेवा कमी अर्थपूर्ण किंवा कमी उपयुक्त वाटतात, विशेषतः ज्या तरुण पिढ्या आधीच नागरी जीवनापासून अलिप्त आहेत, त्यांना तर जास्तच.

या समस्येकडे केवळ भरतीतील अपयश म्हणून पाहण्याऐवजी CNAS संपूर्ण समाजाचा प्रतिसाद काय आहे हे तपासून घेण्याची मागणी करते. हा अहवाल राष्ट्रीय नेतृत्वाला लष्कराची वैधता आणि व्यावसायिकता मजबूत करण्याचे आवाहन करतो, तसेच स्पष्ट ध्येये आणि बळाचा जबाबदार वापर यावर जोर देतो.

तरुण अमेरिकनांना वचनबद्ध होण्यापूर्वी लष्करी जीवनाचा अनुभव घेता येईल, अनिश्चितता कमी करता येईल आणि या सेवेबद्दलचे गैरसमज दूर करता येतील अशा लवकर संपर्क साधण्याच्या कार्यक्रमांचा विस्तार करण्याची शिफारसही हा अहवाल करतो.

लेखक द्वयीने संरक्षण विभागामध्ये, जीवनमानातील सुधारणा, लवचिक प्रतिभा-व्यवस्थापन प्रणाली आणि सेवा तसेच वैयक्तिक कौशल्ये व आकांक्षा यांच्यात सुसंवाद साधणारे अधिक स्पष्ट मार्ग यांमध्ये सातत्यपूर्ण गुंतवणूक करावी अशी शिफारस केली आहे. अहवालानुसार, अशा सुधारणा केवळ नवीन सैनिकांना आकर्षित करण्यासाठीच नव्हे, तर वाढत्या स्पर्धात्मक श्रम बाजारात त्यांना टिकवून ठेवण्यासाठीही आवश्यक आहेत.

त्याच वेळी CNAS यावर जोर देते की ही जबाबदारी केवळ पेंटागॉनची नाही. काँग्रेस, राज्य सरकारे, शाळा आणि स्थानिक समुदाय या सर्वांची लष्करी सेवेबद्दलची धारणा घडवण्यात भूमिका असते. लष्करी कुटुंबांसाठी संक्रमण सुलभ करणारी, भरती करणाऱ्यांपर्यंत पोहोच सुलभ करणारी आणि सेवेला स्पष्टपणे पुरस्कृत करणारी धोरणे यातून हे आवश्यक संकेत मिळतात की राष्ट्र सेवा निवडणाऱ्यांचे कौतुक करते.

एकंदरीत पाहता, हा अहवाल एक गंभीर मूल्यांकनाबद्दल महत्वाची माहिती देतो: अमेरिकेसमोरील मनुष्यबळाचे आव्हान हे संरचनात्मक, पिढीजात आहे आणि ते व्यापक सामाजिक बदलांशी खोलवर जोडलेले आहे. अमेरिका ‘सैनिकांची कमतरता’ अनुभवत आहे की नाही, हा प्रश्न कोणत्याही एका वर्षातील संख्येपेक्षा, सर्व-स्वयंसेवक दलाचा सामाजिक पाया टिकवून ठेवला जाऊ शकतो की नाही, याबद्दल अधिक आहे.

विश्वास, परिचय आणि देशाची सेवा करण्याची इच्छा पुन्हा निर्माण करण्यासाठी एकत्रित प्रयत्न केल्याशिवाय, लष्करी गरजा आणि उपलब्ध व्हॉलेंटिअर्स यांच्यातील दरी पुढील दशकांमध्ये आणखी रुंदावत जाईल, असा इशारा CNAS ने दिला आहे.

रामानंद सेनगुप्ता