SCO परिषदेपूर्वी जयशंकर यांनी घेतली शी जिनपिंग यांची भेट

या वर्षाच्या अखेरीस होणाऱ्या शांघाय सहकार्य संघटनेच्या (SCO) शिखर परिषदेपूर्वीच्या एका महत्त्वाच्या राजनैतिक घडामोडीत, परराष्ट्र मंत्री एस. जयशंकर यांनी मंगळवारी बीजिंगमध्ये चीनचे अध्यक्ष शी जिनपिंग यांची भेट घेतली. SCO परराष्ट्र मंत्र्यांच्या बैठकीच्या निमित्ताने झालेला हा संवाद 2020 मध्ये गलवान खोऱ्यात झालेल्या संघर्षानंतर भारत आणि चीनमधील सर्वोच्च पातळीवरील संपर्क आहे आणि उभय देशांमधील संबंध पुन्हा एकदा सामान्य व्हावेत यासाठी सुरू  असणाऱ्या प्रयत्नांच्या दृष्टीने ही भेट अत्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावणारी ठरेल.

बैठकीदरम्यान, जयशंकर यांनी राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्याकडून जिनपिंग यांना शुभेच्छा दिल्या आणि भारत-चीन द्विपक्षीय संबंधांमधील अलीकडील घडामोडींबद्दल माहिती दिली. “त्या संदर्भात आमच्या नेत्यांच्या मार्गदर्शनाचे कौतुक करा,” असे जयशंकर यांनी सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म एक्सवर पोस्ट केले, ज्यामध्ये दोन्ही आशियाई दिग्गजांमधील संबंधांच्या विकसित होत असलेल्या मार्गावर प्रकाश टाकला.

गेल्या सहा वर्षांमधला जयशंकर यांचा हा पहिलाच चीन दौरा असून संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह आणि राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोवाल यांच्या मागील महिन्यातील भेटीनंतर, विशेष प्रतिनिधी (एसआर) संवाद चौकटीअंतर्गत द्विपक्षीय राजनैतिकतेला नवी गती मिळण्याचे संकेत आहेत. दीर्घकाळापासून सुरू असलेल्या सीमा वादाचे निराकरण करण्यासाठी व्यापक उपक्रमाचा भाग म्हणून येत्या काही महिन्यांत एसआर यंत्रणा औपचारिकपणे पुन्हा सुरू होईल अशी आशा आहे.

बैठकीतील महत्त्वाचे मुद्दे: सीमा तणाव, व्यापार आणि दहशतवाद

जयशंकर यांनी सोमवारी चीनचे परराष्ट्र मंत्री वांग यी आणि उपराष्ट्रपती हान झेंग यांच्याशी केलेल्या चर्चेमुळे मंगळवारी जिनपिंग यांच्याशी झालेल्या भेटीचा पाया रचला गेला. जयशंकर यांनी त्यांच्या चर्चेत द्विपक्षीय संबंधांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी “दूरदर्शी दृष्टिकोनाचे” महत्त्व अधोरेखित केले आणि व्यापक सहकार्यासाठी सीमेवरील शांतता ही एक पूर्वअट असल्याचे अधोरेखित केले.

“सीमावादाशी संबंधित सर्व पैलूंना संबोधित करणे, व्यापार निर्बंध टाळणे आणि लोकांमधील देवाणघेवाण पुन्हा सुरू करणे हे सध्याच्या सकारात्मक गतीला टिकवून ठेवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे,” असे जयशंकर यांनी वांग यांची भेट घेतल्यानंतर सांगितले. त्यांनी पुनरुच्चार केला की परस्पर आदर आणि संवेदनशीलता दोन्ही राष्ट्रांच्या संघर्ष व्यवस्थापन आणि सहकार्याच्या दृष्टिकोनासाठी मार्गदर्शक ठरतील.

SCO च्या मूलभूत उद्दिष्टांची स्पष्ट आठवण करून देताना, जयशंकर यांनी सदस्य राष्ट्रांना दहशतवादावर शून्य-सहिष्णुतेची भूमिका कायम ठेवण्याचे आवाहन केले. “SCO चा मुख्य आदेश दहशतवाद, फुटीरतावाद आणि अतिरेकीवादाशी लढणे आहे. हे तत्व अ-तर्क्य राहणे अत्यावश्यक आहे,” असे त्यांनी सांगितले, जे प्रादेशिक दहशतवादी नेटवर्कच्या बाबत चीनच्या भूमिकेबद्दलबद्दल वाटणाऱ्या चिंतेचा अप्रत्यक्ष संदर्भ असल्याचे दिसून आले.

कनेक्टिव्हिटी आणि सांस्कृतिक राजनैतिकता पुन्हा केंद्रस्थानी

चर्चेचा आणखी एक विषय म्हणजे कनेक्टिव्हिटी आणि निलंबित सेवा  पुन्हा सुरू करणे. दोन्ही बाजूंनी थेट हवाई संपर्क पुन्हा सुरू करण्यास सहमती दर्शविली आहे.

याव्यतिरिक्त, भारत आणि चीन दोन्ही देशांना प्रभावित करणाऱ्या हिमालयीन नदी प्रणालींच्या संदर्भात विशेषतः संबंधित जलविज्ञान डेटाची सतत देवाणघेवाण करून, सीमापार पाणी व्यवस्थापनावर सहकार्य वाढविण्यास सज्ज आहेत.

मोदी-शी यांची संभाव्य भेट

जयशंकर यांच्या भेटीकडे सप्टेंबरमध्ये चीनमध्ये होणाऱ्या SCO शिखर परिषदेत पंतप्रधान मोदींच्या संभाव्य सहभागासाठी मार्ग मोकळा करण्याच्या उपाययोजनांच्या मालिकेचा एक भाग म्हणून पाहिले जात आहे.

सीमा पायाभूत सुविधांची उभारणी, व्यापार असंतुलन आणि इंडो-पॅसिफिकमधील भू-राजकीय स्पर्धा यासारख्या प्रमुख अडचणी कायम असतानाही, जयशंकर यांच्या बीजिंग भेटीवरून असे दिसून येते की दोन्ही राष्ट्रे व्यापक प्रादेशिक सहकार्यासाठी वादग्रस्त मुद्द्यांचे विभाजन करण्यास तयार आहेत.

हुमा सिद्दीकी