भारताचे विज्ञान आणि तंत्रज्ञान मंत्री जितेंद्र सिंह, यांनी बुधवारी जाहीर केले की, “भारत चांद्रयान-4 मोहिमेची योजना आखत असून, या अभियानांतर्गत अनेक प्रगत डॉकिंग तंत्रज्ञान आणि चंद्राचे नमुने गोळा केले जातील, जे 2040 पर्यंत भारताच्या स्वत:च्या अंतराळ स्थानकाची स्थापना करण्याच्या दिशेने एक मोठा पाऊल ठरणार आहे.
लोकसभेत (संसदेच्या कनिष्ठ सभागृहात) बोलताना, सिंह यांनी भारताच्या अंतराळ क्षमता बळकट करण्याच्या दृष्टीने, चांद्रयान-4 मोहिमेचे महत्त्व अधोरेखित केले.
“हे अभियान केवळ चंद्रावर उतरण्याबद्दल नाही, तर डॉकिंग आणि अनडॉकिंग प्रक्रियांमध्ये प्रभुत्व मिळवण्याबाबतही असेल, जे भविष्यातील आंतरग्रहीय मोहिमा आणि अंतराळ स्थानकांच्या ऑपरेशन्ससाठी एक महत्त्वाचा पैलू ठरेल,” असे सिंह यावेळी म्हणाले.
त्यांनी नमूद केले की, “भारताचे दीर्घकालीन उद्दिष्ट चंद्रावर भारतीय अंतराळवीर पाठवणे आहे, ज्यामध्ये चांद्रयान-4 या ऐतिहासिक कामगिरीचा अग्रदूत म्हणून काम करेल.”
‘या चांद्रयान मोहिमेत एकूण पाच घटक असलेली दोन प्रक्षेपण वाहने सामाविष्ट असतील,’ असे त्यांनी स्पष्ट केले.
“हे मॉड्युल्स चंद्रावर जाण्यापूर्वी पृथ्वीच्या कक्षेत डॉकिंगसह जटिल युक्त्या राबवतील,” असेही ते म्हणाले.
ते पुढे म्हणाले की, “चंद्राच्या कक्षेत पोहोचल्यानंतर हे मॉड्युल्स वेगळे होतील, ज्यामध्ये चंद्रावर उतरणारे मॉड्युल आवश्यक नमुने गोळा करेल आणि उर्वरित मॉड्युलसह डॉकमध्ये परत येईल. त्यानंतर रिटर्न मॉड्यूल पृथ्वीवर परत येईल, ज्यामध्ये माणसांसोबत चंद्र मोहिमांच्या प्रमुख पैलूंचे अनुकरण केले जाईल.”
जितेंद्र सिंह यांनी अंतराळ तंत्रज्ञानाच्या शासकीय विकासातील विस्तृत उपयोगांबाबतही चर्चा केली.
अंतराळ आधारित नवकल्पना
सिंह यांनी यावेळी सांगितले की, “अंतराळ आधारित नवकल्पना आता शहरी नियोजन, आपत्ती व्यवस्थापन, आरोग्य सेवा आणि शेतीमध्ये समाविष्ट केली जात आहेत, जे दर्शवत आहे की, भारताच्या अंतराळ विज्ञानातील प्रगती सामान्य जनतेला कशाप्रकारे फायदेशीर ठरत आहे.”
याव्यतिरिक्त, त्यांनी भारताच्या पहिल्या मानव अंतराळ यान मिशन ‘गगनयान’ बद्दलच्या प्रश्नांचीही उत्तरे दिली आणि स्पष्ट केले की, ‘या मोहिमेसाठी निवडलेले चार अंतराळवीर सध्या कठोर प्रशिक्षण घेत आहेत.’
“एक अंतराळवीर गट, कॅप्टन शुक्ला, यांना आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकाच्या मिशनमध्ये सहभागी होण्यासाठी निवडले गेले आहे, तर इतर अंतराळवीर मिशन यशस्वी होण्यासाठी गहन तयारीच्या टप्प्यात आहेत,” असे सिंह म्हणाले.
“भारताचा अंतराळ कार्यक्रम जागतिक स्तरावर ओळखला गेला आहे आणि चांद्रयान-4 सोबत, भारत आणखी एक महत्त्वाचे पाऊल उचलण्याचे उद्दिष्ट ठेवतो. जेव्हा हे मिशन आकार घेईल, तेव्हा भारताचे जागतिक अंतराळ स्पर्धेतील स्थान अधिक मजबूत होईल आणि भविष्यकालीन सखोल अंतराळ अन्वेषणासाठी मार्ग तयार होईल,” असे सिंग यांनी सांगितले.
सिंग चांद्रयान-4 चांद्रयान मोहिमेबद्दल बोलत असताना, दुसरीकडे भारतीय वंशाच्या अंतराळवीर सुनीता विल्यम्स आणि त्यांचे सहकारी बुच विल्मोर, नऊ महिने अंतराळात अडकल्यानंतर, सुखरूप पृथ्वीवर परतले.
टीम भारतशक्ती
(IBNS च्या इनपुट्ससह)
