मोदींचा जॉर्डन दौरा: अस्थिर प्रदेशातील देशाशी असलेल्या संबंधांवर भर

पंतप्रधान मोदी आज (सोमवारी) त्यांच्या पहिल्या अधिकृत दौऱ्यासाठी जॉर्डनमधील अम्मान शहराकडे रवाना होत असताना, एक प्रश्न अनुत्तरित राहतो: राजा अब्दुल्ला दुसरे हे महिनाभरापूर्वीच पाकिस्तानमध्ये असताना, जॉर्डनलाच भेट का? जॉर्डन आणि पाकिस्तानच्या सशस्त्र दलांमधील अर्धशतकाहून अधिक जुन्या संबंधांचा उल्लेख करायलाच नको.

भारत आणि जॉर्डन यांच्यातील व्यापार 3 अब्ज डॉलर्सपेक्षा कमी असताना, गेल्या वर्षी बगदाद आणि नवी दिल्ली यांच्यातील व्यापार सुमारे 37 अब्ज डॉलर्स होता, हे पाहता, इराकला भेट देणे अधिक योग्य ठरले नसते का?

परदेशस्थ भारतीयांच्या बाबतीतही, जॉर्डनमधील 17 हजार भारतीयांच्या तुलनेत इराकमध्ये तेल, बांधकाम आणि आरोग्य क्षेत्रांत अंदाजे 33 हजार भारतीय काम करत आहेत.

परंतु राजा अब्दुल्ला यांच्या नेतृत्वाखालील जॉर्डनने या अस्थिर प्रदेशात राजकीयदृष्ट्या मध्यम भूमिका घेतली आहे. हा इस्रायलला लागून असलेला एक सीमावर्ती देश आहे, आणि इतर अरब राष्ट्रे तसेच आपल्या लोकसंख्येच्या 70 टक्के असलेल्या पॅलेस्टिनींकडून दबाव असूनही, तो इस्रायलशी राजनैतिक संबंध कायम ठेवून संवाद सुरू ठेवतो.

जेरुसलेममधील मुस्लिम पवित्र स्थळांचा संरक्षक म्हणून आपली कर्तव्ये पार पाडत असताना, जॉर्डनने गाझा युद्धापासून स्वतःला काळजीपूर्वक दूर ठेवले आहे.

त्या दृष्टीने, गाझा आणि वेस्ट बँक येथील परिस्थितीबद्दल राजा मोदींना जो दृष्टिकोन देऊ शकतील, तो मौल्यवान ठरेल. ट्रम्प यांची शांतता योजना, हमास, हिजबुल्लाह आणि इतर सर्व घटकांच्या भविष्याबद्दलही राजांचे स्वतःचे विचार असतील, जे भारतासाठी उपयुक्त माहिती म्हणून ठरू शकतात.

गाझामधील शांततेवरच भारत-मध्य पूर्व-युरोप आर्थिक कॉरिडॉर अवलंबून आहे. 2017 मध्ये तत्कालीन अमेरिकन राष्ट्राध्यक्ष जो बायडेन यांनी प्रथम प्रस्तावित केलेला हा प्रस्ताव गाझामधील युद्ध संपण्याची वाट पाहत अजूनही अधांतरी अवस्थेत आहे. या कॉरिडॉरमध्ये जॉर्डन एक महत्त्वाचा दुवा असेल.

जिथे परदेशी पर्यटक फारसे येत नाहीत अशा जॉर्डनसाठी मोदींचा हा दौरा म्हणजे सांस्कृतिक संबंध अधोरेखित करण्याची एक संधी आहे: दक्षिण जॉर्डनमधील पेट्रा हे एकेकाळी लेव्हेंट आणि इजिप्तमध्ये भारतीय माल पोहोचवण्यासाठी प्रवेशद्वार होते.

व्यापाराच्या दृष्टीने जॉर्डनला अधिक फॉस्फेट निर्यात करायचे आहे. परराष्ट्र मंत्रालयाने जारी केलेल्या निवेदनात म्हटले आहे की, “जॉर्डन खतांचा, विशेषतः फॉस्फेट आणि पोटॅशचा एक प्रमुख पुरवठादार आहे. भारत आणि जॉर्डन फॉस्फेट माइन्स कंपनीच्या IFFCO यांच्यात 860 दशलक्ष डॉलर्सच्या गुंतवणुकीसह ‘जॉर्डन इंडिया फर्टिलायझर कंपनी’ नावाचा एक संयुक्त उपक्रम आहे.”

500 दशलक्ष डॉलर्सची गुंतवणूक असलेल्या पंधरा भारतीय वस्त्रोद्योग कंपन्या अमेरिकेच्या बाजारपेठेत शुल्कमुक्त प्रवेशाचा फायदा घेत जॉर्डनच्या औद्योगिक क्षेत्रांमध्ये कार्यरत आहेत. त्या अनेक जागतिक ब्रँड्ससाठी उत्पादन करतात.

सूर्या गंगाधरन