ब्राझील-भारत संरक्षण चर्चेदरम्यान ‘अदलाबदल करार’ नाहीः ब्राझील

भारताच्या आकाश क्षेपणास्त्र प्रणाली आणि ब्राझीलच्या C-390 मिलेनियम वाहतूक विमानाशी संबंधित संभाव्य ‘स्वॅप डील’ (अदलाबदल करार) बद्दलच्या वाढत्या अटकळी दरम्यान, ब्राझीलच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी या आठवड्याच्या सुरुवातीला भारताच्या राजधानीत झालेल्या उच्चस्तरीय संरक्षण बैठकींमध्ये अशा कोणत्याही व्यवहारांवर चर्चा झाल्याचा ठामपणे इन्कार केला आहे.

ब्राझीलचे उपराष्ट्रपती गेराल्डो अल्कमिन यांनी संरक्षण मंत्री जोसे मुसिओ आणि हवाई दल प्रमुख लेफ्टनंट ब्रिगेडियर मार्सेलो दामासेनो यांच्यासमवेत, द्विपक्षीय संरक्षण सहकार्य मजबूत करण्यासाठी भारताचे संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह आणि इतर वरिष्ठ भारतीय नेत्यांची भेट घेतली. मात्र प्रसारमाध्यमांमध्ये सुरू असणाऱ्या व्यापक अनुमानांच्या अगदी विरुद्ध असे स्पष्टीकरण अधिकाऱ्यांनी दिले. C-390 ला संभाव्य भारतीय क्षेपणास्त्र खरेदीशी जोडण्यासाठी कोणत्याही प्रकारची किंमत किंवा वस्तू विनिमय-शैलीच्या करारावर चर्चा झाली नसल्याचे अधिकाऱ्यांनी सांगितले.

नवी दिल्लीत निवडक पत्रकारांशी झालेल्या संवादादरम्यान भारतशक्तीने विचारलेल्या प्रश्नाला उत्तर देताना, उपाध्यक्ष अल्कमिन यांनी अशा प्रकारच्या अदलाबदली कराराबाबतच्या चर्चा स्पष्टपणे फेटाळून लावल्या: “बरं, तिथे कोणताही पूर्वग्रह नाही. एम्ब्रेअरकडून आधीच भारतात विमाने उडत आहेत आणि ती एका भारतीय कंपनीशी संलग्न आहे. त्यांना भारतात उपकरणे तयार करण्यात रस आहे. परंतु व्यावसायिक स्वरूपाच्या इतर समस्यांशी त्याचा काहीही संबंध नाही.

संरक्षण संबंधच, सौदे नाही

भारतातील ब्राझीलच्या दूतावासाने देखील तथाकथित “परस्पर शस्त्रास्त्र खरेदी” बाबत चुकीच्या मीडिया कव्हरेजला उत्तर म्हणून स्पष्टीकरण जारी केले आहे.

“संरक्षणातील संबंध ‘परस्पर’ सौद्यांवर आधारित नाहीत, तर आपल्या संरक्षण उद्योगांच्या उच्च दर्जाच्या आणि तांत्रिक प्रगतीच्या ओळखीवर आणि आपल्या देशांमधील मजबूत धोरणात्मक बंधांवर आधारित आहेत,” असे उच्चपदस्थांनी भारतशक्तीला एका विशेष मुलाखतीत सांगितले.

दोन्ही बाजूंनी सहयोगी संरक्षण उत्पादन आणि तांत्रिक विकासाचा शोध घेण्याचा त्यांचा हेतू अधोरेखित केला.

“एम्ब्रेअरने नवी दिल्लीत एक कार्यालय उघडले आहे. आम्ही संरक्षण आणि विमान वाहतूक तंत्रज्ञानात भागीदारी शोधण्यासाठी एक सामंजस्य करार केला आहे,” असे अल्कमिन यांनी भारतीय संरक्षण परिसंस्थेमध्ये ब्राझीलच्या धोरणात्मक दीर्घकालीन हितावर प्रकाश टाकत नमूद केले.

भारतीय संरक्षण प्लॅटफॉर्ममध्ये वाढता रस

द्विपक्षीय बैठकांमध्ये, आकाश क्षेपणास्त्र प्रणाली, गरुड 105 V2 तोफा आणि ऑफशोअर पेट्रोल व्हेसल्स (OPV) यासारखे भारताचे स्वदेशी संरक्षण प्लॅटफॉर्म चर्चेच्या केंद्रस्थानी होते, जे भारताच्या विकसित होत असलेल्या संरक्षण औद्योगिक तळाबद्दल ब्राझीलच्या कौतुकाचे संकेत देते.

DRDO ने विकसित केलेल्या आकाश या मध्यम-श्रेणीच्या जमिनीवरून हवेत मारा करणाऱ्या क्षेपणास्त्र प्रणालीचे ब्राझील त्यांच्या मध्यम/उच्च उंचीच्या हवाई संरक्षण तोफखाना कार्यक्रमासाठी मूल्यांकन करत आहे. बजेट आणि लॉबिंग यांच्या गतिशीलतेमुळे खरेदीला विलंब झाला असला तरी, अधिकाऱ्यांचे म्हणणे आहे की हे मूल्यांकन तांत्रिक आहे आणि C-390 शी संबंधित कोणत्याही ब्राझिलियन ऑफरपेक्षा वेगळे आहे.

औद्योगिक सहकार्य विस्तार

ब्राझिलियन संरक्षण कंपन्या – ज्यात एम्ब्रेअर, टॉरस आर्मास, सीबीसी, अविब्रास, अटेक आणि इतरांचा समावेश आहे – भेट देणाऱ्या शिष्टमंडळाचा भाग होत्या, अनेक कंपन्यांचे एसएसएस डिफेन्स, महिंद्रा डिफेन्स आणि जिंदाल डिफेन्स सारख्या भारतीय संरक्षण कंपन्यांसोबत आधीच संयुक्त उपक्रम सुरू आहेत.

सहकार्याच्या व्याप्तीमध्ये लहान शस्त्रे, दारूगोळा, एरोस्पेस सिस्टीम आणि जटिल प्लॅटफॉर्मचे सह-उत्पादन यांचा समावेश आहे. ब्राझीलचे कुतूहल ‘प्रचंड’ आणि ‘रुद्र’ सारख्या भारतीय वंशाच्या हेलिकॉप्टर आणि एम्ब्रेअर E-145 प्लॅटफॉर्मवर आधारित एअरबोर्न अर्ली वॉर्निंग सिस्टीम, विशेषतः DRDO च्या नेट्रामध्ये देखील आहे.

संस्थात्मक वचनबद्धतेला बळकटी

सखोल संरक्षण संबंध दर्शविणारे पाऊल म्हणून, ब्राझीलने नवी दिल्लीतील त्यांच्या दूतावासात समर्पित हवाई आणि नौदल attachés ची औपचारिकपणे नियुक्ती केली आहे अशी नियुक्ती दक्षिण अमेरिकन देशासाठी पहिलीच आहे. आधीच नियुक्त केलेल्या लष्करी attachés लाख ही पूरक असून दोन्ही लोकशाहींमधील धोरणात्मक समन्वय आणि संरक्षण-  औद्योगिक देवाणघेवाण वाढविण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण संस्थात्मक सुधारणा म्हणून याकडे पाहिले जात आहे.

हुमा सिद्दीकी