लष्कराच्या वेगाने होणाऱ्या आधुनिकीकरणामुळे गेल्या काही वर्षांत चीन त्याच्या आक्रमकतेमुळे अमेरिकेला पर्याय म्हणून उभा राहिला आहे. मात्र असे असूनही, चीनचे अध्यक्ष शी जिनपिंग सध्याच्या भू-राजकीय परिस्थितीत तैवानवर हल्ला करण्याची शक्यता नाही, असे लोवी इन्स्टिट्यूटचे वरिष्ठ सहकारी रिचर्ड मॅकग्रेगर यांचे मत आहे.
नवी दिल्लीत सेंटर फॉर सोशल अँड इकॉनॉमिक प्रोग्रेसने (सीएसईपी) आयोजित केलेल्या ‘The World According to Xi Jinping’ या कार्यक्रमात बोलताना मॅकग्रेगर यांनी असा युक्तिवाद केला की तैवानबरोबरच्या युद्धातील आर्थिक परिणामांसाठी चीन आणि शी तयार नाहीत. त्यांच्या मते, शी हे जोखीम पत्करणारे असूनही, तैवानबरोबरचे युद्ध चीनसाठी अजूनही फारसे परवडणारे नसेल.
शी अमेरिकेसमोर आक्रमकता दर्शवित असले तरी त्यांना वास्तवाचे भान आहे. याशिवाय आपला जवळचा मित्र पुतीन यांच्या युक्रेनबरोबरच्या युद्धातूनही ते बरेच कही शिकले आहेत. तैवानवर आक्रमण केल्याने जगभरात चीनविरोधी भावना निर्माण होईल आणि घरचा अहेरही मिळेल ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होईल, ज्यासाठी शी कदाचित तयार नसावेत.
जर शी यांनी तैवानशी युद्ध सुरू केले तर चीनची जागतिक पुरवठा साखळी विस्कळीत होईल आणि आधीच संघर्ष करत असलेल्या त्यांच्या देशांतर्गत अर्थव्यवस्थेला कोविड-19 महामारीच्या तुलनेत दुप्पट घसरणीला सामोरे जावे लागू शकते,” असे मत मॅकग्रेगर यांनी मांडले.
त्या दृष्टीकोनात भर घालत, प्रतिष्ठित सीएसईपी सदस्य, माजी राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार आणि चीनमधील राजदूत शिवशंकर मेनन यांनी नमूद केले की शी जिनपिंग यांनी चिनी कम्युनिस्ट पक्षाची सत्तेवरील सततची मक्तेदारी कायदेशीर ठरवण्यासाठी राष्ट्रवादाच्या भावनेचा वापर केला आहे.
शी यांनी भूतकाळाचा शाही पद्धतीने गौरव केले आहे. लोकांची स्वप्ने पूर्ण करण्यासाठी त्यांनी स्वतःला इतिहासात अडकवले आहे. यामुळे अनेक चिनी विद्वानांना असे वाटते की चीन जगावर राज्य करेल,” असे ते म्हणाले.
अर्थात, मॅकग्रेगर यांनी असेही संकेत दिले की हे सगळे खरे असले तरी, चीनच्या भविष्यातील योजना पूर्णपणे शी यांच्या नियंत्रणात नसतील. ट्रम्प प्रशासन लादण्याची शक्यता असलेल्या करांच्या धोक्याचा चीनला आधीच सामना करावा लागत आहे. मॅकग्रेगर यांनी नमूद केले की अमेरिकेला चीनशी जोडण्यासाठी शी यांनी सर्वतोपरी प्रयत्न करूनही, तैवानबरोबरच्या संरक्षण करारावर ट्रम्प यांच्या भूमिकेची पर्वा न करता, रिपब्लिकन आणि डेमोक्रॅट्स दोघांनीही तैवानला पाठिंबा दर्शविला आहे. तथापि, मॅकग्रेगरने सूचित केले की हे खरे असले तरी, चीनच्या भविष्यातील योजना पूर्णपणे शीच्या नियंत्रणात नसतील. चीनला आधीच टॅरिफच्या धोक्याचा सामना करावा लागत आहे जो ट्रम्प प्रशासन लादण्याची शक्यता आहे. मॅकग्रेगर यांनी नमूद केले की अमेरिकेला चीनशी जोडण्यासाठी शी यांनी सर्वतोपरी प्रयत्न करूनही, तैवानबरोबरच्या संरक्षण करारावर ट्रम्प यांच्या भूमिकेची पर्वा न करता, रिपब्लिकन आणि डेमोक्रॅट्स दोघांनीही तैवानला पाठिंबा दर्शविला आहे. त्यामुळे, अमेरिकेच्या सैन्याला आपल्या किनाऱ्याजवळ आणणाऱ्या मार्गाने पुढे जाणे (युद्ध करणे) चीनला परवडेल का?
मॅकग्रेगर यांना असा विश्वास आहे की ते अशक्य आहे. ते म्हणाले की, चीनने परकीय प्रणालींचा स्वीकार करण्यापेक्षा त्यांच्या योगदानासह त्यांचे एकत्रीकरण केले आहे. शी यांच्या धोरणात्मक खेळाने जागतिक दृष्टिकोनावरही लक्ष केंद्रित केले आहे. जगातील सर्वाधिक दूतावासांपासून ते लहान देशांना कर्ज देण्यापर्यंत आणि त्यांच्या निर्यात संस्कृतीच्या माध्यमातून अनेक अर्थव्यवस्थांमध्ये प्रवेश करण्यापर्यंत, शी यांचा संपूर्ण खेळ अमेरिकेने इतरांशी जे केले आहे तेच आता अमेरिकेसोबत करण्याचा आहे असे दिसते.
त्यामुळे जोपर्यंत तैवान चीनपासून स्वातंत्र्य घोषित करण्यासारखे काहीतरी टोकाचे करण्याचा निर्णय घेत नाही, ते करण्याची चिन्हे दिसत नाहीत, तोपर्यंत शी या परिस्थितीत निष्क्रीय दृष्टीकोन स्वीकारण्याची शक्यता आहे. त्यांचे प्राधान्यक्रम अद्याप फारसे स्पष्ट नसले तरी त्यांची शक्ती त्यांच्या हालचालींमध्ये आहे. चिनी लष्करी रणनीतीकार सन त्झू म्हणतात त्याप्रमाणे, “संपूर्ण रहस्य शत्रूला गोंधळात टाकण्यात आहे, जेणेकरून तो आपला खरा हेतू समजू शकणार नाही.” शी नेमकं हेच करत आहेत.
ऐश्वर्या पारीख
