![](https://bharatshakti.in/wp-content/uploads/2024/03/LT-BSI-Defence.gif")
शेख हसीना यांनी बांगलादेशातून पलायन केल्याच्या घटनेला एक वर्ष उलटूनही, ढाकामधील परिस्थिती अजूनही स्थिर आहे. निवडणुका अजून व्हायच्या आहेत, त्यामुळे नवी दिल्लीतील विश्लेषकांचा असा भर आहे की, भारताची एकमेव अपेक्षा आहे आणि ती म्हणजे- या निवडणुका “मुक्त, निष्पक्ष आणि सर्वसमावेशक” असाव्यात. परराष्ट्र मंत्रालयाने या मुद्द्याची वारंवार पुनरावृत्ती केली आहे.
11 सप्टेंबर रोजी, नवी दिल्लीतल्या इंडिया इंटरनॅशनल सेंटरमध्ये ‘Are we prepared for the Bangladesh Elections?’ या चर्चासत्रात बोलताना, बांगलादेशातील भारताचे माजी उच्चायुक्त आणि राजदूत हर्ष श्रृंगला यांनी सांगितले की, “Awami League‘ला निवडणुकीतून बाद करणे, हे गेल्यावर्षी ऑगस्टमध्ये झालेल्या बदलाच्या चळवळीच्या विरोधात आहे.”
“भारताने सर्व शेजारी देशांसोबत सकारात्मक आणि सहकार्यात्मक दृष्टिकोन ठेवून काम करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून दोन्ही देशांच्या जनतेसाठी सर्वोत्तम परिणाम साधता येतील,” असेही त्यांनी नमूद केले.
मात्र, ओ. पी. जिंदाल ग्लोबल विद्यापीठाच्या प्राध्यापक श्रीराधा दत्ता यांनी, वास्तवातील चित्र खूप वेगळे असल्याचे निरीक्षण मांडले. ढाक्यातून परतल्यावर त्यांनी सांगितले की, “जरी बांगलादेशातील तरुण पिढी जुन्या राजकीय ओझ्यातून मुक्त झाली असली, आणि शेख हसीना यांच्या कार्यकाळापेक्षा तुलनेने आता अधिक मोकळेपणाने बोलत असली, तरी अवामी लीगवर बंदी कायम राहण्याची शक्यता आहे.”
दत्ता यांनी Jamaat-e-Islami चा वाढता प्रभावही अधोरेखित केला आणि सांगितले की, “येणाऱ्या निवडणुकांमध्ये त्यांना दहापर्यंत टक्के समर्थन मिळू शकते.”
BNP बद्दल बोलताना त्यांनी नमूद केले की, “पक्षाने नुकत्याच झालेल्या ढाका विद्यापीठातील निवडणुकांमध्ये विजय मिळवला असला तरी, तारिक रहमानशिवाय पक्षाचे भवितव्य अनिश्चित आहे. तारिक हे माजी राष्ट्रपती जिया-उर-रहमान आणि बांगलादेशाच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान आणि BNP नेत्या खालिदा झिया यांचे पुत्र आहेत. म्हणून, जरी BNP गट निवडणुका जिंकला, तरी तो आधीचा BNP राहणार नाही. तो उजव्या विचारसरणीचा नसेल; तर केवळ अवामी लीगने सोडलेल्या पोकळीवर कब्जा करण्याचा प्रयत्न करेल.”
भारतासाठी त्यांनी काही विश्वासार्ह उपायही सुचवले – तीस्ता नदी जलवाटपाचा प्रश्न सोडवणे, विद्यार्थ्यांशी संवाद साधणे, आणि बांगलादेशी नागरिकांसाठी व्हिसा प्रक्रिया सुलभ करणे. मात्र त्यांनी यावरही भर दिला की द्विपक्षीय संबंध पूर्वीच्या 2024 पूर्वीच्या स्तरावर परत येऊ शकत नाहीत. “आपल्याला सर्वस्वी नव्याने सुरुवात करावी लागेल. त्यांनाही स्वतःसाठी स्थैर्य मिळवण्यासाठी नव्याने सुरुवात करावी लागेल,” असे त्या म्हणाल्या. “भारताने अवामी लीग आणि शेख हसीना यांच्याशी अतिप्रतीष्ठित संबंध ठेऊन स्वतःच्याच नुकसानाची पायाभरणी केली,” असे त्या म्हणाल्या.
श्रृंगला यांनी ‘जमात’ गटाबाबत स्पष्ट भूमिका घेतली: “1971 मध्ये जमात-ए-इस्लामी ही पाकिस्तानी लष्कराची सहायक फौज होती. बांगलादेशात जे नरसंहार घडले, विशेषतः हिंदूंच्या विरोधात, त्यामध्ये मुख्य भूमिका त्यांची होती. त्यांच्या हातून रक्त सांडले आहे,” असे त्या म्हणाल्या. सोबतच त्यांनी इशारा दिला की, जरी जमात आता ‘आधुनिक’ रूपात सादर होत असली, तरी ती अजूनही स्थानिक पातळीवर धोकादायक आहे आणि भारताने बांगलादेशातील पाकिस्तानच्या ISI च्या उपस्थितीबाबतही सतर्क राहिले पाहिजे.
“खरा धोका असा आहे की आपल्यासाठी महत्त्वाच्या असलेल्या देशांमधील संगनमत, सध्याच्या व्यवस्थेला नियंत्रित करणाऱ्यांच्या मदतीने घडू शकतो आणि सध्याचे नियंत्रण मुख्यतः जमात-ए-इस्लामीकडे आहे. त्यामुळे जेव्हा आपल्या तात्काळ शेजारी देशांची गोष्ट येते, जिथे आपले सीमारेषा आहेत, तेव्हा ‘आतील बाबी’ असा काही प्रकारच उरत नाही,” असे श्रृंगला यांनी स्पष्टपणे सांगितले.
– ऐश्वर्या पारिख
