HTT-40 मालिकेतील उत्पादन प्रशिक्षण विमानाचे पहिले उड्डाण

भारताच्या स्वदेशी बनावटीच्या हिंदुस्तान टर्बो ट्रेनर-40 ने (HTT-40) काल एक महत्त्वाचा टप्पा गाठला. या मालिकेतील पहिल्या उत्पादन विमानाने (TH-4001) बेंगळुरू येथील हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेड (HAL) सुविधेतून पहिले उड्डाण पूर्ण केले. हे यशस्वी उड्डाण भारतीय हवाई दलाच्या (IAF) मूलभूत प्रशिक्षण ताफ्याच्या आधुनिकीकरणाच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल दर्शवते. हे ‘आत्मनिर्भर भारत’ उपक्रमांतर्गत स्वदेशी एरोस्पेस डिझाइन, उत्पादन आणि स्वावलंबनात भारताच्या प्रगतीशील क्षमता अधोरेखित करते.

HTT-40 हे एक टँडम-सीट, पूर्णपणे एरोबॅटिक टर्बोप्रॉप ट्रेनर आहे जे एरोबॅटिक्स, इन्स्ट्रुमेंट फ्लाइंग, फॉर्मेशन आणि रात्रीच्या ऑपरेशन्ससह स्टेज-1 पायलट प्रशिक्षण घेण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे. अंतर्गत निधीतून HAL द्वारे पूर्णपणे विकसित केलेले, हे विमान HPT-32 दीपक ट्रेनरच्या निवृत्तीमुळे रिकामी झालेली जागा भरून काढते आणि भारताच्या स्वदेशी डिझाइन आणि उत्पादन क्षमतेत एक मोठी झेप दर्शवते.

मार्च 2023 मध्ये, IAF ने 70 एचटीटी-40 विमानांसाठी ऑर्डर दिली, जी सध्या सेवेत असलेल्या स्विस-मूळ पिलाटस पीसी-7 एमके-II प्रशिक्षकांसोबत काम करतील.

उत्पादन आणि वितरण वेळापत्रक

हनीवेल टीपीई331-12बी टर्बोप्रॉप इंजिनच्या वितरणावर परिणाम करणाऱ्या पुरवठा साखळीतील व्यत्ययांमुळे जवळजवळ सहा महिन्यांच्या विलंबानंतर, एचएएल फेब्रुवारी 2026 पासून एचटीटी-40 ची डिलिव्हरी सुरू करण्याची तयारी करत आहे. विमानासाठी 1 हजार 100-शाफ्ट-अश्वशक्ती इंजिनांचा पुरवठा करणाऱ्या अमेरिकन उत्पादकाला लॉजिस्टिक अडचणींचा सामना करावा लागला ज्यामुळे मूळच्या 2025 च्या वितरण वेळापत्रकावर परिणाम झाला.

सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, हनीवेलने आता 2026 पासून दरमहा तीन इंजिन नियमित डिलिव्हरीची हमी दिली आहे, ज्यामुळे IAF च्या प्रशिक्षणाशी निगडीत गरजा पूर्ण करण्यासाठी आवश्यक असे स्थिर उत्पादन वाढण्यास मदत होईल.

हा विलंब GE Aerospace ला येणाऱ्या पुरवठ्याच्या आव्हानांना प्रतिबिंबित करतो, ज्याचे हलक्या लढाऊ विमानांसाठी (तेजस Mk-1A) F404-IN20 पुरवण्यात येणारे इंजिन देखील नियोजन वेळेपेक्षा उशिरा आले आहेत. या अडचणी असूनही, HAL ने फेब्रुवारी 2026 पर्यंत तीन HTT-40 विमानांची पहिली तुकडी IAF ला सुपूर्द करण्यासाठी त्यांच्या उत्पादन योजनेत सुधारणा केली आहे. प्रत्येक विमानात “TH-4000” मालिकेतील एक अनुक्रमांक असेल, ज्यामध्ये TH-4001 हे प्रमुख युनिट असेल.

स्वदेशी उत्पादनाकडे कल

HTT-40 च्या रोलआउटमुळे HAL च्या नाशिक विभागात परिवर्तन घडले आहे, जो MiG आणि Su-30MKI सारख्या रशियन-मूळ लढाऊ विमानांचे एकत्रीकरण करण्यासाठी दीर्घकाळ ओळखला जातो, तेजस Mk-1A आणि HTT-40 सह हा विभाग आता पूर्णपणे स्वदेशी विमान उत्पादन केंद्रात रूपांतरित झाला आहे.

हा कार्यक्रम भारताच्या विस्तारत असणाऱ्या एरोस्पेस परिसंस्थेला अधोरेखित करतो. HTT-40 चे 38 टक्क्यांपेक्षा जास्त घटक भारतीय पुरवठादारांकडून मिळवले जातात, ज्यामध्ये बरेच MSME क्षेत्रातील आहेत, शिवाय सुमारे 100 खाजगी कंपन्या आहेत ज्या मशीनच्या मदतीने अत्यंत अचूकपणे तयार केलेले भाग, एम्पेनेज आणि उपप्रणाली पुरवतात. हे वितरित पुरवठा साखळी मॉडेल केवळ स्वावलंबनाला प्रोत्साहन देत नाही तर भारताचा देशांतर्गत संरक्षण औद्योगिक पाया देखील मजबूत करते.

तांत्रिक वैशिष्ट्ये आणि कामगिरी

हिंदुस्तान टर्बो ट्रेनर-40 (HTT-40) हे दोन आसनी टर्बोप्रॉप ट्रेनर आहे जे बहुमुखी, उच्च-कार्यक्षमता उड्डाण प्रशिक्षण देण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे. त्याचे हनीवेल TPE331-12B इंजिन अंदाजे 1 हजार 100 शाफ्ट हॉर्सपॉवर निर्माण करते, ज्यामुळे विमानाला सुमारे 450 किलोमीटर प्रति तासाचा वेग आणि बाह्य इंधन टाक्यांसह एक हजार किलोमीटरचा पल्ला मिळतो. ते 20 हजार फूट उंचीपर्यंत उड्डाण करू शकते आणि 3 तासांपेक्षा जास्त काळ हवेत राहू शकते, ज्यामुळे ते सघन उड्डाण प्रशिक्षण मोहिमांसाठी योग्य बनते.

HTT-40 चे जास्तीत जास्त टेक-ऑफ वजन सुमारे 2 हजार 800 किलोग्रॅम आहे आणि ते दुहेरी उड्डाण नियंत्रणांनी सुसज्ज असलेल्या प्रेशराइज्ड टँडम-सीट कॉकपिटमध्ये प्रशिक्षक आणि प्रशिक्षणार्थीला सामावून घेते. इजेक्शन सीट्स, जी-सूट सुसंगतता आणि दीर्घ कालावधीच्या उड्डाणांसाठी डिझाइन केलेल्या आधुनिक पर्यावरण नियंत्रण प्रणालीद्वारे सुरक्षितता आणि आराम सुनिश्चित केला जातो.

त्याच्या काचेच्या कॉकपिटमध्ये मल्टी-फंक्शन डिस्प्ले, डिजिटल फ्लाइट डेटा रेकॉर्डर आणि प्रगत कम्युनिकेशन सिस्टम समाविष्ट आहेत, ज्यामुळे प्रशिक्षणार्थी वैमानिकांना फ्रंटलाइन लढाऊ विमानांसारखे वातावरण मिळते. पूर्णपणे डिजिटल, ट्रिपल-रिडंडंट फ्लाइट कंट्रोल सिस्टम संपूर्ण उड्डाण ऑपरेशन्समध्ये अचूक हाताळणी आणि स्थिरता सुनिश्चित करते.

मूलभूत उड्डाण आणि मार्गदर्शन प्रशिक्षणाव्यतिरिक्त, हे विमान उपकरण, निर्मिती आणि रात्रीच्या उड्डाणासाठी डिझाइन केले आहे. शस्त्रास्त्रांच्या ओळखीसाठी प्रगत प्रकार कॉन्फिगर केले जाऊ शकतात, ज्यामध्ये गन पॉड्स आणि सराव बॉम्बसाठी तरतुदी आहेत.

लाइन-रिप्लेसेबल युनिट्ससह (LRUs) त्याची मॉड्यूलर डिझाइन, जलद देखभाल सुलभ करते आणि ऑपरेशनल डाउनटाइम कमी करते – उच्च-फ्रिक्वेन्सी प्रशिक्षण वेळापत्रकांसाठी ते एक आवश्यक वैशिष्ट्य आहे.

त्याच्या मजबूत डिझाइन, इंधन-कार्यक्षम इंजिन आणि अनुकूलनीय एव्हियोनिक्ससह, HTT-40 हे केवळ IAF साठी एक आदर्श ट्रेनर नाही तर आफ्रिका, आग्नेय आशिया आणि लॅटिन अमेरिकेत देखील निर्यात करण्याची वाजवी क्षमता यात आहे. हवाई दल किफायतशीर, विश्वासार्ह मूलभूत प्रशिक्षण उपाय शोधत असताना या विमानाची निर्मिती केली जाणार आहे.

प्रमाणपत्र आणि निर्यात तयारी

HTT-40 ची जागतिक प्रतिमा मजबूत करण्यासाठी HAL अनेक प्रमाणपत्रे मिळविण्यासाठी काम करत आहे. यामध्ये भारतीय हवाई दलाकडून एअर स्टाफ क्वालिटेटिव्ह रिक्वायरमेंट्स (ASQR) क्लिअरन्स आणि यूएस फेडरल एव्हिएशन ॲडमिनिस्ट्रेशन (FAA) कडून FAR-23 प्रमाणपत्र यांचा समावेश आहे.

हुमा सिद्दीकी