भारत आणि फिलीपिन्स यांच्या संरक्षण संबंधांमध्ये वाढ

पदभार स्वीकारल्यानंतरच्या आपल्या पहिल्याच परदेश दौऱ्यासाठी फिलिपिन्सचे अध्यक्ष फर्डिनांड मार्कोस ज्युनियर भारत भेटीवर आले आहेत. या भेटीत भारत आणि फिलीपिन्समधील व्यापक धोरणात्मक भागीदारी सुरू झाल्याने द्विपक्षीय संबंध उंचावले गेले असून मार्कोस ज्युनियर यांच्या भारत दौऱ्याचा हा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे.

दक्षिण चीन समुद्रात वाढत्या तणावादरम्यान इंडो-पॅसिफिकमध्ये स्थिर, नियमांवर आधारित शांतता राखण्यासाठी दोन्ही देशांनी हितसंबंधांमध्ये वाढ केल्याने, ही ऐतिहासिक भेट द्विपक्षीय सहकार्यासाठी, विशेषतः संरक्षण, सागरी सुरक्षा आणि अंतराळ या क्षेत्रांमधील एका महत्त्वपूर्ण वळणाचे संकेत देते.

व्यापक चर्चेनंतर, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि अध्यक्ष मार्कोस ज्युनियर यांनी पंचवार्षिक कृती आराखड्याचे अनावरण केले, ज्यामध्ये संरक्षण, सायबर सुरक्षा, डिजिटल तंत्रज्ञान, व्यापार आणि कनेक्टिव्हिटी यासारख्या प्रमुख क्षेत्रांमध्ये सहकार्याची रूपरेषा आखण्यात आली आहे. ही योजना सामायिक लोकशाही मूल्ये आणि मुक्त, खुले आणि समावेशक इंडो-पॅसिफिकसाठी परस्पर वचनबद्धतेवर आधारित आहे.

ब्राह्मोसची डिलिव्हरी आणि पाणबुडी समर्थन अँकर डिफेन्स कोऑपरेशन

नवीन भागीदारीचा केंद्रबिंदू म्हणजे विस्तारित संरक्षण सहकार्य चौकट ज्यामध्ये उपकरणे पुरवठा, संयुक्त लष्करी सराव आणि औद्योगिक सहकार्य यांचा समावेश आहे.

भारताने विद्यमान कराराअंतर्गत फिलीपिन्सला ब्राह्मोस सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र प्रणाली वितरित करण्याच्या आपल्या वचनबद्धतेची पुष्टी केली आणि फॉलो-ऑन ऑर्डरसाठी शक्यतांचा शोध घेतला. तिन्ही सशस्त्र दलांमध्ये सहकार्य मजबूत करण्यासाठी संदर्भ अटी (ToR) करारावर स्वाक्षरी करण्यात आली.

भारताकडून फिलीपिन्सला पाणबुडी पायाभूत सुविधांसाठी तांत्रिक सहाय्य

महत्त्वाचे म्हणजे, दोन्ही नेत्यांमध्ये झालेल्या चर्चेत फिलीपिन्समध्ये पाणबुडी पायाभूत सुविधांच्या विकासासाठी भारताने पाठिंबा देणे या मुद्द्याचा समावेश होता. भारताने जहाज डिझाइन, नौदल प्रशिक्षण आणि पाणबुडी तळ विकास तसेच भविष्यातील पाणबुडी उत्पादनात संभाव्य सहकार्यासाठी तांत्रिक सहाय्य देऊ केले आहे.

“भारत फिलीपिन्सला पाणबुडी समर्थन पायाभूत सुविधा आणि पाण्याखालील क्षेत्र क्षमता विकसित करण्यात मदत करण्यास उत्सुक आहे, जे विकसित होत असलेल्या सागरी सुरक्षा आव्हानांना तोंड देणाऱ्या द्वीपसमूहातील देशासाठी आवश्यक आहेत,” असे भेटीनंतरच्या ब्रीफिंगमध्ये सचिव (पूर्व) पी. कुमारन म्हणाले.

याशिवाय नौदल कर्मचाऱ्यांसाठी क्षमता निर्माण, संयुक्त जलविज्ञान सर्वेक्षण आणि वर्धित सागरी क्षेत्र जागरूकता (एमडीए) यांचाही समावेश आहे.

दक्षिण चीन समुद्रातील संयुक्त नौदल सराव

वाढत्या संरक्षण संबंधांचे एक मजबूत प्रदर्शन म्हणून, भारत आणि फिलीपिन्स यांच्या नौदलांनी दक्षिण चीन समुद्रात दोन दिवसांचा द्विपक्षीय सागरी सराव आयोजित केला, जो राष्ट्राध्यक्ष मार्कोस यांच्या भेटीच्या अनुषंगाने होता. भारतीय युद्धनौका आयएनएस दिल्ली, आयएनएस शक्ती आणि आयएनएस किल्टन यांनी पश्चिम फिलीपिन्स समुद्राजवळील सरावात भाग घेतला, ज्यामध्ये सामरिक सराव, आंतरकार्यक्षमता आणि सुरक्षित संप्रेषणांवर लक्ष केंद्रित केले गेले.

चीनने यावर तीव्र प्रतिक्रिया व्यक्त करत, फिलीपिन्सवर वादग्रस्त पाण्यात “बाह्य शक्ती आणत” असल्याचा आरोप केला. तथापि, भारतीय अधिकाऱ्यांनी पुनरुच्चार केला की या सरावांचा उद्देश आंतरराष्ट्रीय कायद्याचा सन्मान राखणे, ज्यामध्ये समुद्राच्या कायद्यावरील संयुक्त राष्ट्रांच्या अधिवेशन (UNCLOS 1982) समाविष्ट आहे. याशिवाय  नेव्हिगेशन आणि ओव्हरफ्लाइटच्या स्वातंत्र्याला प्रोत्साहन देणे आहे.

भारत फिलीपिन्ससाठी प्रशिक्षण आणि HADR समर्थन वाढवणार

भारत आणि फिलीपिन्स यांनी मानवतावादी सहाय्य आणि आपत्ती निवारण (HADR), शोध आणि बचाव (SAR) ऑपरेशन्स आणि हायड्रोग्राफीमध्ये सहकार्य वाढविण्यावरही सहमती दर्शविली. या क्षेत्रांमध्ये, भारतीय नौदलाने फिलीपिन्सच्या अलीकडील बंदर भेटींद्वारे आधीच आपली क्षमता दाखवली आहे.

2014 पासून भारतीय तांत्रिक आणि आर्थिक सहकार्य (ITEC) कार्यक्रमांतर्गत 1 हजारांहून अधिक फिलिपिनो अधिकाऱ्यांनी भारतात प्रशिक्षण घेतले आहे, जे क्षमता बांधणीतील दीर्घकालीन भागीदारी अधोरेखित करते.

दक्षिण चीन समुद्रातील दादागिरीवर मनिला, नवी दिल्ली यांचा जोरदार प्रहार

दोन्ही नेत्यांनी आसियान केंद्रीकरण, नेव्हिगेशन आणि ओव्हरफ्लाइटचे स्वातंत्र्य आणि आंतरराष्ट्रीय कायद्यानुसार वादांचे शांततापूर्ण निराकरण याप्रती त्यांच्या वचनबद्धतेला दुजोरा दिला. त्यांनी संयुक्तपणे दक्षिण चीन समुद्रात प्रभावी, समावेशक आणि कायदेशीररित्या बंधनकारक आचारसंहिता तयार करण्याचे आवाहन केले जे दावेदार नसलेल्या देशांसह सर्व भागधारकांच्या हक्कांचा आदर करते.

भारताने सागरी सुरक्षा समन्वय वाढविण्यासाठी माहिती फ्यूजन सेंटर – हिंद महासागर क्षेत्र (IFC-IOR) येथे क्षमता-बांधणी कार्यक्रमांमध्ये सहभागी होण्यासाठी फिलीपिन्सला आमंत्रित केले.

उपग्रह प्रक्षेपण आणि अंतराळ संशोधन सहकार्यासाठी सामंजस्य करार

दोन्ही देशांनी अंतराळ सहकार्याबाबत सामंजस्य करारावर स्वाक्षरी केली, ज्या अंतर्गत भारताकडून फिलीपिन्सला त्यांच्या उपग्रह क्षमता वाढविण्यास मदत करण्यासाठी उपग्रह प्रक्षेपण सेवा आणि तांत्रिक कौशल्य प्रदान केले जाईल.

हा उपक्रम शेती, आपत्ती जोखीम कमी करणे आणि हवामान देखरेख यासारख्या प्रमुख क्षेत्रांना समर्थन देईल. राष्ट्रपती मार्कोस यांनी भारताच्या परवडणाऱ्या आणि सामाजिकदृष्ट्या प्रभावी अंतराळ कार्यक्रमात तीव्र रस व्यक्त केला, ज्यामध्ये उपग्रह डिझाइन, रिमोट सेन्सिंग आणि फिलिपिनो अवकाश शास्त्रज्ञांसाठी प्रशिक्षण संधींमधील सहकार्यावर चर्चा झाली.

धोरणात्मक पुनर्रचना सुरू

राष्ट्रपती मार्कोस यांच्या भेटीमुळे भारत-फिलिपिन्स संबंधांमध्ये एक धोरणात्मक पुनर्रचना झाली आहे, ज्यामुळे भागीदारी भू-सामरिक अभिसरणाच्या एका नवीन टप्प्यावर पोहोचली आहे. प्रादेशिक गतिशीलता, विशेषतः चीनच्या प्रतिक्रिया, या पार्श्वभूमीवर आकार देत राहतील, परंतु नवी दिल्ली आणि मनिला यांनी एक स्पष्ट संदेश पाठवला आहे: त्यांची भागीदारी आंतरराष्ट्रीय कायद्यावर आधारित आहे, परस्पर हितसंबंधांमध्ये रुजलेली आहे आणि प्रादेशिक स्थिरता, विकास आणि सागरी सुरक्षेच्या सामायिक दृष्टिकोनातून चालवण्यात येणार आहे.

हुमा सिद्दीकी