स्वदेशी तंत्रज्ञानाद्वारे भारताच्या संरक्षण क्षमतेला बळकट करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण पाऊल म्हणून, ओडिशा आधारित स्टार्टअप- ‘IG ड्रोनने’, प्रगत ड्रोन प्रणाली पुरवण्याबाबत, भारतीय लष्करासोबत विशेष करार केला आहे. हा करार स्वदेशी नावीन्यपूर्णतेला चालना देण्यासाठी आणि परदेशी तंत्रज्ञानावर, विशेषत: चिनी घटकांवर अवलंबित्व कमी करण्याच्या भारताच्या वचनबद्धतेला अधोरेखित करतो.
या कराराअंतर्गत, लष्कराच्या ऑपरेशनल क्षमता वाढविण्यासाठी डिझाइन केलेले देशांतर्गत विकसित VTOL (व्हर्टिकल टेक-ऑफ आणि लँडिंग) आणि FPV (फर्स्ट-पर्सन व्ह्यू) ड्रोनचे वितरण समाविष्ट आहे. आयजी ड्रोनने यावर जोर दिला की तिची सिस्टीम चिनी घटकांपासून मुक्त आहे, राष्ट्रीय सुरक्षेची चिंता संबोधित करते. कॅमेऱ्यांसारखे काही भाग आयात केले जात असताना, कंपनी खात्री करते की ते विश्वसनीय गैर-चायनीज पुरवठादारांकडून मिळवले जातात. हा निर्णय भारताच्या सुरक्षा धोरणांशी सुसंगत असून, यामध्ये चिनी-उत्पत्तीच्या घटकांसह ड्रोनचे प्रवेश प्रतिबंधित केले गेले आहेत.
जानेवारीच्या दुसऱ्या आठवड्यात नक्की झालेल्या या करारानुसार, IG Drones ने एका महिन्याच्या आत वितरण पूर्ण करणे अपेक्षित आहे. पाकिस्तानच्या सीमेजवळ भारतीय लष्कराच्या ड्रोनचे अपहरण, यासारख्या अलीकडील घटनांनंतर परदेशी बनावटीच्या ड्रोनबद्दल वाढलेल्या चिंतेच्या पार्श्वभूमीवर हा करार करण्यात आला असून, यामुळे विश्वसनीय आणि स्वदेशी बनावटीच्या पर्यायांना बढावा देण्याची तीव्रता अधोरेखित होते.
IG ड्रोनने जारी केलेल्या एका निवेदनात, त्यांनी भारतीय लष्कराच्या देशांतर्गत तंत्रज्ञानातील बदलांवर प्रकाश टाकला आहे. ”स्वदेशी बनावटीच्या ड्रोन तंत्रज्ञानाला प्राधान्य देण्याचा निर्णय अशा वेळी घेण्यात आला आहे, जेव्हा भारतीय सैन्याला आंतरराष्ट्रीय सीमेवर सुरक्षा धोक्यांचा सामना करावा लागतो आहे. अलीकडील घटना, जसे की पाकिस्तान सीमेजवळ भारतीय लष्कराच्या ड्रोनचे झालेले अपहरण. त्यामुळे चीन निर्मित घटकांपासून मुक्त अशा विश्वासार्ह, स्वदेशी उत्पादित प्लॅटफॉर्मची बळकटी करणे आवश्यक आहे,” असे या निवेदनात म्हटल आहे.
IG ड्रोनसह लष्कराची भागीदारी, ही भारत सरकारच्या ‘मेक इन इंडिया’ आणि ‘आत्मनिर्भर भारत’ या 2 प्रमुख उपक्रमांना, प्रोत्साहन देते. आयजी ड्रोनचे संस्थापक आणि सीईओ- बोधिसत्व संघप्रिया, यांनी या सहकार्याबद्दल अभिमान व्यक्त करताना म्हटले, की ”हा करार आमच्या सुरक्षा प्रणालीवर तसेच जागतिक दर्जाची ड्रोन प्रणाली वितरित करण्याच्या आमच्या क्षमतेवर लष्कराचा विश्वास दर्शवतो. प्रगत क्षमतांना स्वदेशी नव-कल्पनांची जोड देत, देशाच्या सशस्त्र दलांना आधुनिक सुरक्षा आव्हानांना तोंड देण्यासाठी सक्षम करणे हे आमचे प्रमुख ध्येय आहे. ड्रोन इकोसिस्टममध्ये क्रांती आणण्यासाठी आणि 5G-सक्षम उपाय विकसित करण्यासाठी आम्ही जागतिक स्तरावर कायम प्रयत्नशील राहू.”
अत्याधुनिक ड्रोन तंत्रज्ञान
VTOL ड्रोन, ज्यांना Skyhawk किंवा हेलिकॉप्टर ड्रोन म्हणून ओळखले जाते, हे अत्यंत प्रतिकूल वातावरणात कार्य करण्यासाठी खास डिझाइन केले आहेत, ज्यात पर्वतीय प्रदेश आणि पारंपरिक रनवे नसलेले क्षेत्र समाविष्ट आहेत. हे हायब्रिड सिस्टम्स निश्चित-पंख आणि रोटर-शक्तीवर आधारित उड्डाण यांचे संयोग करून उत्तम निगराणी कव्हरेज प्रदान करतात. कंपनीचे म्हणणे आहे की, ६ किलोग्रॅमचे अधिकतम उड्डाण वजन (MTOW) आणि एक तासापर्यंतची टिकाऊ वेळ असलेले Skyhawk अपूर्व ऑपरेशनल लवचिकता प्रदान करते, ज्यामुळे ते संकुचित क्षेत्रांमध्ये उर्ध्वगामी उड्डाण आणि लँडिंग सक्षम करते.
दुसरीकडे, FPV ड्रोन तांत्रिक गुप्तचरासाठी रिअल-टाइम, फर्स्ट-पर्सन पर्स्पेक्टिव्ह क्षमता प्रदान करतात. हे ड्रोन अचूक बुद्धिमत्ता गोळा करणे सक्षम करतात, कर्मचारी धोका टाळून आणि विरोधी घुसखोरी ऑपरेशन्सला बळकटी देतात.
IG Drones मध्ये वरिष्ठ उपाध्यक्ष, मेजर जनरल आर.सी. पाढी यांनी या प्रणालींचे महत्त्व सांगताना, “हे अत्याधुनिक ड्रोन विश्वसनीय निगराणी, अचूक बुद्धिमत्ता गोळा करणे आणि सीमा सुरक्षा वाढवण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतील,” असे नमूद केले.
दमदार ड्रोन इकोसिस्टम
हा विशेष करार, भारताच्या ड्रोन क्षेत्राच्या झपाट्याने होणाऱ्या वाढीच्या पार्श्वभूमीवर करण्यात आला आहे. गेल्या तीन वर्षांत भारतातील ड्रोन स्टार्टअप्सची संख्या दुप्पट होऊन ३९८ वर पोहचली असून, चीनच्या २९८ स्टार्टअप्सच्या संख्येला तिने मागे टाकले आहे. ‘ड्रोन शक्ती’ योजनेसारखा सरकारी उपक्रम उद्योगाच्या विस्ताराला अधिक प्रोत्साहन दिले आहे, ज्यामुळे भारत जागतिक ड्रोन इकोसिस्टममध्ये अग्रणी ठरला आहे.
