चीनने मागील पाच वर्षांत, पाकिस्तानाच्या शस्त्र आयातींच्या व्यवहारात 81% वाटा मिळवला असून, यामुळे दोन्ही देशांमधील संरक्षण सहकार्यात मोठी वाढ झाली आहे, अशी माहिती स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इंस्टिट्यूट (SIPRI) च्या डेटावरून समजते. 2015 ते 2019 या कालावधीत, चीन पाकिस्तानाच्या लष्करी आयातींमध्ये 74% इतका पुरवठा करत होता, ज्यामध्ये आता 7 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे.
ही वाढ चीनच्या संरक्षण उत्पादनात स्वयंपूर्णतेसाठी केलेल्या व्यापक प्रयत्नांसोबत जुळते, ज्यात विमानवाहू युद्धनौका तसेच सहाव्या पिढीचे लढाऊ विमान यांचा समावेश आहे. सोबतच चीन आपल्या प्रमुख मित्र राष्ट्रांची शस्त्र निर्यात वाढवतो आहे. बीजिंग पाकिस्तानसोबतच्या आपल्या संरक्षण संबंधांना बळकट करत असताना, त्यांचा दक्षिण आशियामधील सामरिक प्रभाव वाढत आहे, जो अमेरिकेच्या क्षेत्रीय हितांचा सामना करत आहे.
2020 ते 2024 या कालावधीत, चीनने पाकिस्तानाच्या एकूण शस्त्र आयातींच्या 63% पुरवठ्याचा भाग मिळवला, ज्याचे मूल्य सुमारे $5.28 अब्ज इतके होते. या कालावधीत पाकिस्तानाच्या एकूण शस्त्र आयातीमध्ये 61 टक्क्यांनी वाढ झाली, ज्यात चीनकडून मिळवलेली प्रगत लष्करी सामग्री देखील समाविष्ट होती, जसे की लांब पल्ल्याचे गुप्तचर ड्रोन, प्रकार 054ए मार्गदर्शित-क्षेपणास्त्र युद्धनौका इत्यादी.
मुख्य खरेदीमध्ये- पाकिस्तानचे पहिले गुप्तचर जहाज ‘रिझवान’; 600 पेक्षा जास्त VT-4 बॅटल टँक्स, 36 J-10CE लढाऊ विमाने जी विद्यमान JF-17 ताफ्यात समाविष्ट केली गेली, या सर्वांचा आणि विविध क्षेपणास्त्र संरक्षण प्रणाली जसे की- HQ-9 लांब-मार्ग, LY-80 मध्यम-मार्ग, आणि FN-6 पोर्टेबल प्रणालीचा समावेश होता.
याशिवाय, चीनने पाकिस्तानला चार प्रकार 054ए युद्धनौका, दोन आजमात-क्लास कोरवेट, आणि दहा CH-4A ड्रोन देखील पुरवले.
चीन 1990 च्या दशकापासून, पाकिस्तानाचा प्राथमिक शस्त्र पुरवठादार राहिला आहे, मात्र भारतासोबतच्या वाढत्या शत्रुत्वामुळे (विशेषतः 2016 च्या सीमावादानंतर) पाकिस्तानला संरक्षण खर्च वाढवायला प्रवृत्त केले आहे, ज्यामुळे त्याचे बीजिंगवर अवलंबून राहणे अधिक वाढले.
SIPRI च्या लष्करी तज्ञ सिएमोन वेझेमन म्हणाल्या की, “लष्करी सहाय्याचा विचार करता चीन ठळकपणे पाकिस्तानचा “एकमेव खरा मित्र” आहे, जो दक्षिण आशियामध्ये महत्त्वपूर्ण सामरिक फायदा पुरवतो. याबदल्यात, पाकिस्तान चीनला भारतीय महासागर आणि मध्यपूर्वेच्या दिशेने सुरक्षित प्रवेश प्रदान करतो.”
‘चीन आणि पाकिस्तानमधील लष्करी सहकार्य भविष्यात आणखी बळकट होण्याची शक्यता आहे,’ असे लष्करी विश्लेषक सॉन्ग झोंगपिंग यांनी सूचित केले. ते म्हणाले की, “बीजिंग पाकिस्तानला आपल्या पाचव्या पिढीच्या J-35 लढाऊ विमानांची निर्यात करण्याचा विचार करू शकते, विशेषतः भारत अमेरिकेच्या F-35 किंवा रशियन Su-57 लढाऊ विमानांच्या खरेदीचा विचार करत असताना.”
दरम्यान, अमेरिका जो पूर्वी पाकिस्तानची प्रमुख शस्त्र पुरवठादार होता, त्याने पाकिस्तानच्या अणु कार्यक्रम, आतंकवादविरोधी प्रयत्न आणि लोकशाही शासन याबद्दल चिंता व्यक्त करत लष्करी विक्री मोठ्या प्रमाणात कमी केली आहे.
चीन आणि पाकिस्तान यांचे संबंध अधिक दृढ होत असताना, “चीन कॅम्प” आणि “नॉन-चीन कॅम्प” या भू-राजकीय विभागांची स्पष्टता दिसून येत आहे, ज्याचे नेतृत्व अमेरिका आणि भारत करत आहेत. याबाबत वेझेमन यांनी इशारा दिला की, “भारत-पाकिस्तान संबंधांमध्ये तणाव एक संभाव्य संघर्ष बिंदू असू शकतो, ज्यामुळे शस्त्र नियंत्रण आणि आपत्कालीन व्यवस्थापन यंत्रणा प्रभावीपणे कार्यान्वित करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून परिस्थिती हाताबाहेर जाणार नाही.”
टीम भारतशक्ती
