तिसरे अमेरिकन इंजिन मिळाल्याने तेजस प्रकल्पाला चालना

अमेरिकेतील एरोस्पेस दिग्गज जनरल इलेक्ट्रिक (GE) कडून तिसऱ्या F404 इंजिनच्या आगमनाने भारताच्या महत्त्वाकांक्षी तेजस मार्क-1A लढाऊ विमान कार्यक्रमाला अत्यंत आवश्यक असलेली चालना मिळाली आहे. ऑगस्टमध्ये अनिश्चिततेमुळे पुरवठा थांबल्यानंतर हा पुरवठा पुन्हा सुरू झाला आहे. हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेडने (HAL) पुष्टी केली की या महिन्याच्या अखेरीस चौथे इंजिन देखील भारतात येणे अपेक्षित आहे, ज्यामुळे भारतीय हवाई दलात (IAF) दीर्घकाळापासून विलंबित असलेल्या समावेशाला अखेर गती मिळेल अशी आशा निर्माण झाली आहे.

एअरफ्रेम तयार, रखडलेली कामे इंजिनामुळे पूर्ण

भारताचे अपग्रेड केलेले हलके लढाऊ विमान तेजस मार्क-1A प्रकल्प इंजिनच्या कमतरतेमुळे रेंगाळला आहे. HAL ने आधीच 10 एअरफ्रेम पूर्ण केल्या आहेत, परंतु इंजिनांशिवाय ते अजूनही जमिनीवर आहेत. 2021 च्या करारानुसार, GE 99 इंजिन पुरवणार आहे, ज्यापैकी 12 इंजिने 2025 पर्यंत देणे नियोजित आहेत. तरीही, डिलिव्हरी खूपच कमी झाली आहे – आतापर्यंत फक्त तीन इंजिन आले आहेत, ती सुद्धा जवळजवळ दोन वर्षे उशिराने मिळाली आहेत.

या विलंबामुळे एअर चीफ मार्शल ए.पी. सिंग यांनी चिंता व्यक्त केली आहे. त्यांनी इशारा दिला आहे की विलंबामुळे IAFच्या आधुनिकीकरण योजना मंदावत आहेत ज्यामुळे त्यांच्या लढाऊ क्षमतेवर परिणाम होऊ शकतो. HALअधिकाऱ्यांचे म्हणणे आहे की जर पुरवठा साखळी स्थिर झाली तर कंपनी मार्च 2026 पर्यंत 10 तेजस मार्क-1A जेट्स देऊ शकते.

“GE ने पुढील वर्षी मार्चपर्यंत 10 अधिक इंजिने आणि त्यानंतर दरवर्षी 20 इंजिने देण्याचे आश्वासन दिले आहे,” असे HALने म्हटले आहे.

2006 आणि 2010 मध्ये झालेल्या दोन करारांतर्गत आतापर्यंत पहिल्या 40 मार्क-1 लढाऊ विमानांपैकी फक्त 38 विमानेच मागवण्यात आली आहेत. एअर चीफ सिंग यांनी विलंबाबद्दल HALवर सार्वजनिकरित्या टीका केली असून लढाईसाठी सज्ज राहण्यासाठी दरवर्षी किमान 40 लढाऊ विमाने समाविष्ट करण्याची गरज असल्याचे सांगितले.

फेब्रुवारी 2021 मध्ये करार केलेल्या 83 पैकी पहिले तेजस मार्क-1ए जेट अद्याप एचएएलकडून मिळालेले नाही. सर्व 83 विमाने 2024-29 या कालावधीत पोहोचवायची होती. दरम्यान, सरकारने गेल्या महिन्यात 19 ऑगस्ट रोजी 97 अतिरिक्त एलसीए तेजस मार्क 1ए लढाऊ विमानांसाठी ऑर्डर मंजूर केल्यानंतर, एकूण ऑर्डर 180 विमानांवर पोहोचल्यानंतर, भारत स्वदेशी विमानांना शक्ती देण्यासाठी 113 GE-404 इंजिनसह सुमारे 1 अब्ज डॉलर्सचा करार अंतिम करण्याच्या जवळ आहे.

IAF साठी कामाला गती देणे

या सगळ्या कार्यक्रमाला विलंब झालेला असूनही, HAL पुढील महिन्यात पहिली दोन तेजस मार्क-1ए लढाऊ विमान भारतीय हवाई दलाला सोपवण्याची तयारी करत आहे, अर्थात नियोजित वेळेपेक्षा जवळजवळ दोन वर्षे याला उशीर झाला आहे. या महिन्यात स्वदेशी बनावटीच्या अ‍ॅस्ट्रा बियाँड-व्हिज्युअल-रेंज आणि शॉर्ट-रेंज क्षेपणास्त्रांसह एक महत्त्वपूर्ण फायरिंग चाचणी होणार आहे, त्यानंतर ही विमाने औपचारिकरित्या सामील केली जातील. HAL ने पुष्टी केली आहे की 10 जेट आधीच तयार करण्यात आल्या आहेत, ज्यात नाशिक उत्पादन लाइनमधील एक जेट हस्तांतरित करण्यासाठी तयार आहे.

भारतीय हवाई दल (IAF) सध्या केवळ 31 सक्रिय स्क्वॉड्रनसह आव्हानांना तोंड देत आहे, तर त्यांच्याकडे 42.5 स्क्वॉड्रनची मंजूर संख्या आहे. या महिन्याच्या अखेरीस, IAF चंदीगडमधील त्यांच्या शेवटची दोन कार्यरत मिग-21 लढाऊ स्क्वॉड्रन निवृत्त करेल. या निवृत्तीमुळे विमानांची 62 वर्षांची सेवा संपेल आणि IAF ची एकूण स्क्वॉड्रन संख्या 29 इतकी कमी होईल.

तेजस कार्यक्रम भारताच्या संरक्षण औद्योगिक परिसंस्थेसाठी एक लिटमस चाचणी म्हणून काम करतो, जो परदेशी पुरवठादारांवरील अवलंबित्व कमी करण्याच्या देशाच्या प्रयत्नांना अधोरेखित करतो.

टीम भारतशक्ती