‘शिक्षा होणारच’: लाल किल्ला स्फोटानंतर राजनाथ सिंह यांचा इशारा

दिल्लीतील लाल किल्ल्याजवळ सोमवारी झालेल्या भीषण स्फोटाच्या पार्श्वभूमीवर संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी मंगळवारी कडक इशारा देत या कृत्याला जबाबदार असलेल्यांना “कोणत्याही परिस्थितीत सोडणार नाही” असे आश्वासन दिले.

सोमवारी संध्याकाळी लाल किल्ला मेट्रो स्टेशनजवळील ट्रॅफिक सिग्नलवर एका संथ गतीने चालणाऱ्या कारमध्ये स्फोट होऊन बारा जणांचा मृत्यू झाला. तपासकर्त्यांनी पुलवामा येथील डॉक्टर उमर उन नबी याची प्रमुख संशयित म्हणून ओळख पटवली आहे. अधिकाऱ्यांनी स्फोटाचे नेमके कारण अद्याप निश्चित केलेले नाही.

मनोहर पर्रीकर इन्स्टिट्यूट फॉर डिफेन्स स्टडीज अँड ॲनालिसिसद्वारे (एमपी-आयडीएसए) आयोजित दिल्ली डिफेन्स डायलॉगला संबोधित करताना सिंह म्हणाले, “सरकार या घटनेला अत्यंत गांभीर्याने घेत आहे.” “मी राष्ट्राला खात्री देऊ इच्छितो की या दुर्घटनेसाठी जबाबदार असलेल्यांना योग्य ती शिक्षा नक्की दिली जाईल. देशातील आघाडीच्या तपास संस्था जलद आणि सखोल चौकशी करत आहेत आणि लवकरच त्यातून मिळालेले निष्कर्ष जनतेसमोर सादर केले जातील.”

झालेल्या जीवितहानीबद्दल दुःख व्यक्त करताना, मंत्र्यांनी पीडितांच्या कुटुंबियांचे सांत्वन केले आणि तपास सुरू असताना शांतता राखण्याचे आवाहन केले.

तंत्रज्ञान ग्राहक ते तंत्रज्ञान निर्माते

संरक्षण क्षमता विकासासाठी नवीन युगातील तंत्रज्ञानाचा वापर या कार्यक्रमाच्या मध्यवर्ती कल्पनेकडे वळताना, सिंह यांनी देशाला तंत्रज्ञान ग्राहक ते तंत्रज्ञान निर्माते याकडे निर्णायकपणे वाटचाल करण्याचे आवाहन केले.

त्यांनी “नवीन तंत्रज्ञानाची निर्मिती आणि त्याचा स्वीकार करण्यासाठी अखंडपणे, जलद आणि स्वयंपूर्ण बनवणाऱ्या प्रणाली आणि परिसंस्था” निर्माण करण्याचे आवाहन केले, भारताची संरक्षण तयारी स्वदेशी नवोपक्रमावर आधारित असली पाहिजे यावर त्यांनी भर दिला.

“आपल्या तांत्रिक स्वावलंबनाला बळकटी देण्यासाठी सैनिक, शास्त्रज्ञ, स्टार्ट-अप्स आणि रणनीतिकार यांच्यातील समन्वय आवश्यक आहे,” असे ते म्हणाले. तांत्रिक क्रांती ही व्यत्ययाची स्रोत नसून प्रगतीचे इंजिन म्हणून काम कराणारी हवी, असेही ते म्हणाले.

“जर आपले पाया मजबूत असतील, आपल्या संस्था क्रियाशील असतील, आपले मन खुले असेल आणि आपले सहकार्य अखंड असेल तर प्रत्येक नवीन तांत्रिक लाट आपल्याला पुढे घेऊन जाईल,” असे सिंह म्हणाले.

धोरणात्मक अत्यावश्यकतेची गरज म्हणून नवोपक्रम

सिंह यांनी अधोरेखित केले की तंत्रज्ञानाची खरी शक्ती केवळ उपकरणे किंवा अल्गोरिदममध्ये नाही तर राष्ट्रीय सुरक्षेला आधार देणाऱ्या प्रणाली आणि निर्णयांमध्ये परिवर्तन करण्यात आहे.

त्यांनी इनोव्हेशन्स फॉर डिफेन्स एक्सलन्स (iDEX) आणि टेक्नॉलॉजी डेव्हलपमेंट फंड (TDF) सारख्या सरकारी उपक्रमांवर प्रकाश टाकला, जे राष्ट्रीय संरक्षणाला सेवेचे ध्येय म्हणून पाहणाऱ्या नवोपक्रमकर्त्यांच्या पिढीला पाठिंबा देत आहेत असे ते म्हणाले. हे प्रयत्न स्वायत्त प्रणाली, क्वांटम तंत्रज्ञान, प्रगत साहित्य आणि अवकाश-आधारित क्षमता यासारख्या क्षेत्रात स्वदेशी प्रगतीला चालना देत आहेत.

मंत्र्यांनी हार्डवेअर उत्पादनाच्या पलीकडे आत्मनिर्भरतेची (स्वावलंबन) व्याप्ती वाढवली ज्यामध्ये “डिजिटल सार्वभौमत्व” – आधुनिक प्रणालींना शक्ती देणारे अल्गोरिदम, डेटा आणि चिप्सवरील नियंत्रण समाविष्ट आहे.

“खरी धोरणात्मक स्वायत्तता तेव्हाच येईल जेव्हा आपला कोड आपल्या हार्डवेअरइतकाच स्वदेशी असेल,” असे ते म्हणाले. त्यांनी सुरक्षित सॉफ्टवेअर स्टॅक, विश्वासार्ह सेमीकंडक्टर पुरवठा साखळी आणि भारतीय डेटावर प्रशिक्षित एआय मॉडेल्सची आवश्यकता असल्याचे प्रतिपादन केले.

संरक्षण खरेदीमध्ये जीवनचक्र खर्च

एका महत्त्वपूर्ण धोरण घोषणेत, सिंह यांनी उघड केले की जीवनचक्र खर्च संकल्पना आता सुरुवातीच्या टप्प्यापासून भारताच्या संरक्षण खरेदी प्रक्रियेत समाविष्ट केली जाईल.

“प्रत्येक अधिग्रहणाच्या दीर्घकालीन निर्वाह खर्चाचे मूल्यांकन केल्याने जबाबदार संसाधनांचा वापर आणि चांगले निर्णय घेण्यास मदत होईल,” असे त्यांनी नमूद केले.

त्यांनी सशस्त्र दलांना लॉजिस्टिक्स, प्रशिक्षण आणि व्यवस्थापनातील जागतिक सर्वोत्तम पद्धतींचा सतत अभ्यास करण्याचे आवाहन करत सांगितले की, “सर्वोत्तम उपकरणे आयात करण्यापेक्षा सर्वोत्तम पद्धती आयात करणे खूप चांगले आहे.”

एकदा भारताने त्याच्या प्रक्रिया परिपूर्ण केल्या की, तो देशांतर्गतच जागतिक दर्जाच्या प्रणाली तयार करण्यास पूर्णपणे सक्षम होईल.

टीम भारतशक्ती