इस्रायली हल्ल्यांमुळे कतारची व्यवसाय केंद्र म्हणून असलेली प्रतिमा धोक्यात

जूनमध्ये इराणने अमेरिकेच्या तळावर हल्ला केल्यानंतर काही महिन्यांनी दोहा येथे हमासवर इस्रायलने केलेले हल्ले, कतारची विश्वासार्ह व्यावसायिक केंद्र म्हणून असलेल्या प्रतिमेला धक्का पोहोचवण्याचा आणि त्याच वेळी व्यापक राजनैतिक आकांक्षांसह व्यावसायिक महत्त्वाकांक्षा पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करत असल्याचे दिसून आले.

गाझा युद्धात मध्यस्थ म्हणून राजनैतिक भूमिका बजावण्याच्या  दृढनिश्चयाने कतार आधीच मध्य पूर्वेतील एका व्यापक संघर्षात ओढलं गेलं आहे. जूनमध्ये, इराणने इराणी अणुस्थळांवर अमेरिकेच्या हल्ल्याचा बदला म्हणून अल-उदेद लष्करी तळावर हल्ला केला, ज्यामध्ये बहुतेक क्षेपणास्त्रे दोहाच्या आकाशात रोखली गेली.

मंगळवारी, पॅलेस्टिनी दहशतवादी गट हमासच्या राजकीय नेतृत्वावर इस्रायली हल्ल्यांमुळे कतार पुन्हा एकदा अडचणीत आले.

“काही महिन्यांत इराण आणि इस्रायल अशा दोन्ही देशांच्या हल्ल्यांना कतारला तोंड द्यावे लागत आहे जे अविश्वासनीय आहे,” असे ग्लोबलसोर्स पार्टनर्सचे गल्फ विश्लेषक आणि खलिज इकॉनॉमिक्सचे संचालक जस्टिन अलेक्झांडर म्हणाले.

“इराणी हल्ल्यांचा फारसा स्पष्ट परिणाम दिसून आलेला नाही, परंतु जर हे एका पॅटर्नसारखे दिसू लागले, तर जोखीमीची तीव्रता बदलू शकते.”

दोहा येथील एका मोठ्या पाश्चात्य कंपनीच्या एका अधिकाऱ्याने नाव न सांगण्याच्या अटीवर रॉयटर्सला सांगितले की त्यांची कंपनी अजूनही परिस्थितीचे मूल्यांकन करत आहे, परंतु हल्ल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी व्यवसाय सामान्य झाला होता, जणू काही घडलेच नाही.

कतारमधील आणखी एका वित्त व्यावसायिकाने सांगितले की, आंतरराष्ट्रीय कायद्याचे उल्लंघन केल्याबद्दल व्यवसाय कमी करणे हे इस्रायलला बक्षीस ठरेल. “आशा आहे की, यामुळे (कतारमध्ये) व्यवसाय करण्याचा उत्साह पुन्हा वाढेल”, असे ते म्हणाले.

जूनमध्ये तेहरानवर झालेल्या हल्ल्याच्या आगाऊ सूचना देण्यात आल्या होत्या, ज्यामुळे कतारच्या संरक्षण दलांना तयारीसाठी पुरेसा वेळ मिळाला. कोणालाही दुखापत झाली नाही.

मात्र, इस्रायलच्या हल्ल्याने दोहाला आश्चर्यचकित केले. या हल्ल्यात कतारच्या अंतर्गत सुरक्षा दलांचा एक सदस्य, पाच हमास सदस्य आणि आणखी एका व्यक्तीसह किमान सात जणांचा मृत्यू झाला.

आखाती राज्यात राहणाऱ्या जवळजवळ 30 लाख लोकांपैकी बहुतेक लोक जगाच्या कानाकोपऱ्यातून आलेले आहेत, त्यापैकी बहुतेकजण जगातील सर्वात श्रीमंत देशांपैकी एक असलेल्या कतारमधील व्यवसायाच्या संधींमुळे आले आहेत.

2022 च्या फुटबॉल विश्वचषकाचे यजमानपद भूषवलेल्या कतारमध्ये चमकदार उंच इमारती, एक नवीन 10-लेन एक्सप्रेसवे आणि भविष्यकालीन मेट्रो आहे. परंतु ते आखाती देशांपैकी सर्वात जास्त हायड्रोकार्बनवर अवलंबून आहे, त्याच्या अर्थव्यवस्थेत विविधता आणण्यात संयुक्त अरब अमिराती आणि सौदी अरेबिया या शेजारी देशांपेक्षा मागे आहे, जे त्याचे सरकार आर्थिक प्राधान्यांवर पुन्हा लक्ष केंद्रित करून बदलण्याचा प्रयत्न करीत आहे.

दोहाचे अमेरिकेत दीर्घकाळापासून प्रमुख व्यावसायिक हितसंबंध आहेत, जो त्याचा मित्र आणि दीर्घकाळापासून सुरक्षा हमीदार आहे.

सरकारी मालकीची कतारएनर्जी (QE) इराणसोबत शेअर केलेल्या मोठ्या नॉर्थ फील्डमध्ये त्याच्या LNG उत्पादनाचा महत्त्वाकांक्षी विस्तार करत आहे. विस्तार प्रकल्पात प्रमुख अमेरिकन ऊर्जा कंपन्या ExxonMobil आणि ConocoPhillips या प्रमुख भागीदार आहेत, ज्यामुळे कतारचे LNG उत्पादन जवळजवळ दुप्पट होईल.

गोल्डन पास, ज्याची QE सोबत ExxonMobil मालकी आहे, टेक्सासमधील सबाइन पासमध्ये एक प्रमुख LNG निर्यात सुविधा बांधत आहे आणि या वर्षाच्या अखेरीस LNG निर्यात सुरू करण्याची योजना आखत आहे.

मे महिन्यात दोहाला भेट देणारे आणि मंगळवारी झालेल्या हल्ल्याच्या ठिकाणापासून फार दूर नसलेल्या हॉटेलमध्ये राहिलेले अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी हल्ल्यानंतर कतारवासीयांना आश्वस्त करण्याचा प्रयत्न केला आणि सांगितले की त्यांच्या भूमीवर पुन्हा असे काहीही घडणार नाही.

मे महिन्यात झालेल्या त्यांच्या भेटीदरम्यान, ट्रम्प यांनी दोहाला आश्वासन दिले होते की जर कधीही हल्ला झाला तर अमेरिका त्याचे संरक्षण करेल.

ट्रम्पच्या आखाती दौऱ्यादरम्यान पुढील दशकात अमेरिकेत 500 अब्ज डॉलर्सची गुंतवणूक करण्याचे आश्वासन राज्याच्या कतार गुंतवणूक प्राधिकरणाने दिले होते. या दौऱ्यादरम्यान झालेल्या संरक्षण खरेदीची रक्कम 42 अब्ज डॉलर्स इतकी होती असल्याचेही ट्रम्प यांनी स्पष्ट केले.

कतार एअरवेजने 96 अब्ज डॉलर्स किमतीच्या जीई एरोस्पेस इंजिनसह 160 बोईंग जेटलाइनर्ससाठीच्या ऑर्डरवर स्वाक्षरी केली, जो बोईंगचा वाइड-बॉडी विमानांसाठीचा सर्वात मोठा करार आहे.

त्या आर्थिक संबंधांवर बारकाईने लक्ष ठेवले जाईल आणि पुढील अस्थिरतेमुळे नवीन गुंतवणूक संशयाच्या भोवऱ्यात येऊ शकते, असे विश्लेषकांनी सांगितले.

“जर आणखी हल्ले झाले तर कतारी-अमेरिका व्यवसायांना जोखीम पुन्हा मूल्यांकन करण्यास आणि योग्य तो उपाय करण्यास भाग पाडले जाईल,” असे चॅथम हाऊसचे असोसिएट फेलो नील क्विलियम म्हणाले.

बहिष्काराचा सिलसिला

2017 मध्ये सुरू झालेल्या आणि तीन वर्षांहून अधिक काळ टिकलेल्या आखाती शेजाऱ्यांशी असलेल्या तणावातून बाहेर पडण्यासाठी कतारला त्याच्याकडे असलेल्या प्रचंड तेल आणि वायू संपत्तीची मदत झाली. सौदी अरेबिया, युएई, बहरीन, ओमान आणि इजिप्तने कतारवर बहिष्कार टाकून त्याच्या अर्थव्यवस्थेला धक्का दिला, दहशतवाद्यांना पाठिंबा दिल्याचा आरोप केला. हा आरोप दोहाने नाकारला.

स्थानिक दुग्धव्यवसाय सुरू करण्यासाठी विमानातून गायींची वाहतूक करणे आणि  त्याच वेळी व्यापार बंदीविरुद्ध लढा देताना कतारने एकही पैसा सोडला नाही.

सध्या तरी, अशा कोणत्याही कठोर उपाययोजनांची आवश्यकता वाटत नाही.

कर्ज बुडण्याच्या जोखमीपासून बचाव करण्यासाठी कतारी बाँड्स किंवा क्रेडिट डिफॉल्ट स्वॅप्समध्ये कोणतीही नकारात्मक प्रतिक्रिया न आल्याने बाजारपेठांनी संकटाला तोंड दिले.

या प्रदेशातील बाजारपेठा डगमगल्या नाहीत याची इतर चिन्हे म्हणून, सौदी अरामकोने बुधवारी डॉलर-मूल्यांकित इस्लामिक बाँड्सची विक्री पुढे ढकलली, ज्याचा रॉयटर्सने अहवाल दिला आहे की ते 3 अब्ज ते 4 अब्ज‌ अमेरिकन डॉलर्स इतकी रक्कम उभारू शकतात.

मंगळवारी, कतारच्या दोहा बँकेने बाँड विक्रीतून 500 दशलक्ष अमेरिकन डॉलर्स उभे केले. इस्रायली हल्ल्यांनंतर काही काळानंतरच या कराराची किंमत ठरवली. जास्त मागणीमुळे ते किंमती वाढवण्यात यशस्वी झाले.

टीम स्ट्रॅटन्यूज
(रॉयटर्सच्या इनपुट्ससह)