पुतीन पाचव्यांदा राष्ट्राध्यक्ष बनल्यानंतरचा हा त्यांचा पहिलाच परदेश दौरा आहे. मार्चमध्ये झालेल्या निवडणुकीत ते निवडून आले होते. या दौऱ्याआधी साधारणपणे सहा महिन्यांपूर्वी त्यांनी चीनला भेट दिली होती. आता रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष दोन दिवसांच्या चीन दौऱ्यावर आले आहेत. युरोपच्या तीन देशांच्या दौऱ्याहून गेल्याच आठवड्यात परतलेल्या शी जिनपिंग यांनी रशियाशी असलेल्या चीनच्या संबंधांवरील टीका, स्वस्त रशियन ऊर्जा आयात आणि पॉवर ऑफ सायबेरिया पाइपलाइनद्वारे असलेल्या नॉन-शिपमेंटसह विशाल नैसर्गिक साधनांपर्यंत झालेला चीनचा प्रवेश या सगळ्यावर झालेल्या टीकेवर दुर्लक्ष केले आहे.
रशियाच्या राजकीय विश्लेषकांच्या मते पुतीन यांचा चीन दौरा हा चीन-रशिया संबंध अधिक दृढ करण्यासाठी आहे. मात्र, या दोन्ही नेत्यांनी यासंदर्भात स्पष्टपणे कोणतेही भाष्य केलेले नाही. जेव्हा ते भेटतील तेव्हा सर्वसमावेशक तसेच धोरणात्मक भागीदारीवर चर्चा करण्याचा दोन्ही नेत्यांचा मानस असेल, असा अंदाज त्यांनी व्यक्त केला आहे. दुसरीकडे, चीन युक्रेनच्या संघर्षात तटस्थ पक्ष असल्याचा दावा करत आहे. बीजिंगमध्ये परराष्ट्र मंत्रालयाने सांगितले की, दोन्ही नेते “द्विपक्षीय संबंध, विविध क्षेत्रातील सहकार्य आणि समान हितसंबंधांच्या आंतरराष्ट्रीय तसेच प्रादेशिक मुद्द्यांवर” विचारांची देवाणघेवाण करतील.
या चर्चेनंतर दोन्ही नेते संयुक्त घोषणापत्रावर स्वाक्षऱ्या करणार असून दोन्ही देशांमधील राजनैतिक संबंधांना 75 वर्षे पूर्ण झाल्यानिमित्त संध्याकाळी आयोजित कार्यक्रमासाठी ते उपस्थित राहतील, असे क्रेमलिनने सांगितले आहे.
आपल्या भेटीपूर्वी एका मुलाखतीत पुतीन यांनी युक्रेनचे संकट सोडवण्यासाठी मदत करण्याच्या चीनच्या इच्छेचे कौतुक केले होते. पुतीन चीनचे पंतप्रधान ली केकियांग यांचीही भेट घेणार आहेत. व्यापार आणि गुंतवणूक प्रदर्शनासाठी ते ईशान्येकडील हार्बिन शहरालाही भेट देणार आहेत.
पाश्चिमात्य देशांच्या दृष्टीने रशिया चीन यांच्यातील आर्थिक भागीदारी तपासणीच्या कक्षेत येऊ शकते. चिनी बँकांना अमेरिकेच्या निर्बंधांची भीती वाटते. त्यांना जागतिक वित्तीय व्यवस्थेपासून वेगळे केले जाऊ शकते. त्यांनी रशियन व्यवसायांवर निर्बंध घालण्यास सुरुवात केली आहे.
अमेरिकेचे परराष्ट्रमंत्री अँटनी ब्लिंकन यांनी गेल्याच महिन्यात बीजिंगमध्ये शी जिनपिंग यांची भेट घेतली होती. ते म्हणाले होते की, युक्रेनमधील युद्धासाठी रशियाला चीनचा पाठिंबा आहे. चीनने रशियाला रॉकेट, ड्रोन आणि रणगाड्यांचे उत्पादन वाढवण्यास मदत केली आहे. तर दुसरीकडे थेट शस्त्रास्त्रांच्या निर्यातीत होणारी घट थांबवण्यात आली आहे.
चिनी सीमाशुल्क विभागाच्या आकडेवारीनुसार, युक्रेनवरील आक्रमणानंतर चीन-रशियाच्या व्यापारात तेजी आली आहे. 2023 मध्ये उभय देशांमधील व्यापार 240 अब्ज डॉलर्सपर्यंत पोहोचला होता. पण मार्च आणि एप्रिलमध्ये रशियाला होणाऱ्या साखरेच्या निर्यातीत घट झाली. या दोनही देशांच्या व्यापारात गुंतलेल्या काही व्यापाऱ्यांच्या मते, अनेक चिनी बँकांनी रशियन ग्राहकांशी व्यवहार थांबवले आहेत किंवा कमी केले आहेत.
चीन आणि अमेरिका सध्या क्वांटम कॉम्प्युटिंग, कृत्रिम जीवशास्त्र आणि लष्करी शक्ती यासारख्या क्षेत्रांमधील अर्थव्यवस्थेच्या एकाधिकारासाठी झुंजत आहेत.
बीजिंगनंतर पुतीन आशियातील इतर कोणत्याही राजधानीत येतील की नाही हे लगेच स्पष्ट झाले नाही.
अश्विन अहमद
(रॉयटर्स)
