दुबई एअरशो 2025: रशियाची भारताला Su-57 सह-उत्पादन करण्याची ऑफर

राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांच्या भारत भेटीच्या काही आठवड्यांपूर्वी, मॉस्कोने नवी दिल्लीच्या संरक्षण आस्थापनेशी मोठ्या प्रमाणात संपर्क साधण्यास सुरुवात केली आहे, यावेळी त्यांची सर्वात महत्त्वाकांक्षी ऑफर आहे: भारतात Su-57 पाचव्या पिढीच्या लढाऊ विमानाचे संयुक्त उत्पादन, तसेच ते तंत्रज्ञानाचे “अनिर्बंध” हस्तांतरण करणे.

 

रोसोबोरोनेक्सपोर्टच्या एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने सध्या सुरू असणाऱ्या दुबई एअर शोमध्ये पुष्टी केली की रशिया भारतीय भूमीवर पूर्ण-प्रमाणात उत्पादन परिसंस्था स्थापित करण्यास तयार आहे. ते पुढे म्हणाले की, पाश्चात्य पुरवठादारांप्रमाणे, “आमचे तंत्रज्ञान हस्तांतरण निर्बंधांशिवाय आणि निर्बंधांच्या जोखमीशिवाय येते.”

 

वेळ आणि ठिकाण यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरले आहे. भारत आपल्या लढाऊ विमानांच्या ताफ्याचा रोडमॅप वाढवत असताना, LCA Mk2, MRFA स्पर्धा आणि भविष्यातील AMCA विकासाचे संतुलन साधत असताना, रशिया क्षमता आणि विश्वासार्हता हे दोन्ही मुद्दे दाखवण्यासाठी दुबई एअर शोचा वापर करत आहे. मॉस्कोला आशा आहे की Su-57 प्रस्ताव स्वतंत्र उत्पादन, वैविध्यपूर्ण सोर्सिंग आणि सुट्या भागांच्या दीर्घकालीन परावलंबित्वातून मुक्तता हे मुद्दे नवी दिल्लीला नक्कीच आकर्षित करतील, विशेषतः भारत एकल-पुरवठादार अवलंबित्व टाळण्याचा प्रयत्न करत असताना.

 

भारताचे धोरणात्मक गणित: संधी, फायदा आणि प्रादेशिक दृष्टीकोन

भारतासाठी, रशियन ऑफर एका संवेदनशील पण अत्यंत फायदेशीर क्षणी येत आहे, त्याची कारणे –

MRFA स्पर्धेत फायदा

Su-57 प्लॅटफॉर्म भारताला सध्याच्या MRFA आणि पुढील पिढीच्या प्लॅटफॉर्म वाटाघाटींमध्ये सौदेबाजी करण्याची संधी देऊ करते, ज्यामुळे नवी दिल्ली पाश्चात्य बोली लावणाऱ्यांना सखोल तंत्रज्ञान प्रवेश आणि युद्धभूमी-वापर पारदर्शकतेने करण्यासाठी सक्षम करते.

चीनच्या J-20 वर्चस्वाला धक्का

देशांतर्गत उत्पादित Su-57 प्रकार चीनच्या तुलनेत भारताचे हवाई-शक्ती समीकरण बदलेल आणि दशकाच्या अखेरीस AMCA पूर्ण उत्पादनात प्रवेश करेपर्यंत क्षमता अंतर भरून काढू शकेल.

“मेक इन इंडिया” उपक्रमाला मजबूती देणे

अनिर्बंध टीओटीबाबत रशियाने दिलेले वचन भारताच्या औद्योगिक स्थानिकीकरण अजेंडाशी पूर्णपणे जुळणारे आहे. बौद्धिक-संपत्ती आणि अंतिम वापराच्या चिंतेमुळे पाश्चात्य सरकारे याच गोष्टींवर मर्यादा आणत आहेत.

मध्य पूर्वेच्या निमित्ताने

संरक्षण आणि लॉजिस्टिक्सवर भारताच्या आखाती भागीदारांशी जवळून समन्वयाचा अर्थ असा आहे की Su-57 दीर्घकालीन धोरणात्मक खेळाडू म्हणून भारताच्या उदयाचे निरीक्षण करणाऱ्या प्रदेशात उतरते.

भारत चर्चा करत असताना, रशियाने दुबई एअरशो 2025 चा वापर एक प्रमुख आंतरराष्ट्रीय पुनरागमन टप्पा म्हणून केला आहे. या वर्षीची रशियन उपस्थिती 2021 नंतरची सर्वात मोठी आहे, ही एक स्पष्ट घोषणा आहे की पाश्चात्य निर्बंधांना न जुमानता रशियाचा संरक्षण-औद्योगिक आधार कार्यरत आहे, निर्यात करत आहे आणि त्यात नाविन्य देखील आणत आहे.

रशियन पॅव्हेलियनमध्ये युनायटेड एअरक्राफ्ट कॉर्पोरेशन, युनायटेड इंजिन कॉर्पोरेशन, अल्माझ-अँटे, रशियन हेलिकॉप्टर, टॅक्टिकल मिसाईल्स कॉर्पोरेशन आणि अनेक यूएव्ही उत्पादकांना एका समन्वित मेगा-डिस्प्लेमध्ये एकत्र केले आहे.

संदेश अतिशय स्पष्ट आहे: रशिया मध्य पूर्वेच्या वेगाने वाढणाऱ्या संरक्षण बाजारपेठेत आपले स्थान टिकवून ठेवू इच्छितो आणि त्यासाठी भारताला एक प्रमुख भागीदार म्हणून बघतो.

Su-57E ने वेधले आखाती देशांचे लक्ष

रशियाच्या पाचव्या पिढीतील लढाऊ विमानाची निर्यात आवृत्ती Su-57E हे मुख्य आकर्षण आहे. दुबई येथे त्याच्या आगमनामुळे युएई सौदी अरेबिया, इजिप्त आणि मध्य आशियाई देशांमधून मोठ्या प्रमाणात प्रतिनिधीमंडळे आली आहेत, जे सर्व अमेरिका आणि युरोपियन पुरवठादारांव्यतिरिक्त इतर पर्यायांचा शोध घेत आहेत.

रशिया Su-57E ला मध्य पूर्व आणि दक्षिण आशियातील जुन्या 4+ पिढीच्या ताफ्यांसाठी दीर्घकालीन पर्याय म्हणून ओळख देत आहे आणि भारत युरोपबाहेरील त्यांचा सर्वात मोठा संभाव्य ग्राहक असेल.

भारत आणि मध्य पूर्वेसाठी Su-57 का महत्त्वाचे आहे

पाचव्या पिढीतील क्षमता

आखाती देश आणि भारत दोघांनाही संवेदनशील एव्हियोनिक्स, EW सुइट्स आणि सह-उत्पादन अधिकारांवर अमेरिका आणि युरोपियन निर्बंधांचा सामना करावा लागतो. रशिया सखोल स्थानिकीकरण आणि सार्वभौम अपग्रेड नियंत्रण देऊन त्या मर्यादा कमी करण्याचा प्रयत्न करत आहे.

प्रादेशिक हवाई-ऊर्जा पुनर्संचयनासाठी पूरक

स्वायत्त लढाऊ ड्रोनसह स्विंग-रोल लढाऊ विमानांच्या जोडीसह मध्यपूर्वेतील हवाई क्षेत्राच्या सिद्धांतात पिढीजात बदल होत आहे. Su-57E रशियाच्या विस्तृत यूएव्ही लाइन-अपसह, एक तयार परिसंस्था म्हणून तयार आहे

“नॉन-वेस्टर्न 5th-Gen” ची पोकळी भरून काढणे

सध्या, फक्त अमेरिका आणि चीन हे दोनच देश मोठ्या प्रमाणात पाचव्या पिढीतील लढाऊ विमाने वापरतात. रशिया स्वतःला जगातील तिसरा निर्यात-तयार पुरवठादार म्हणून स्थान देत आहे, ज्यामुळे भारतासारख्या देशांना अलिप्त पर्याय मिळतो.

पुतिन यांच्या भेटीची वेळ जवळ येत असताना, Su-57 सह-निर्मिती खेळपट्टी हा FGFA प्रकल्पानंतर भारताला पुन्हा एका पाचव्या पिढीच्या सहकार्यात खेचण्याचा मॉस्कोचा सर्वात मोठा प्रयत्न आहे, जो हिमालयापासून आखातापर्यंत प्रादेशिक लष्करी संतुलनाला पुन्हा आकार देऊ शकतो.

नवी दिल्लीने ऑफर स्वीकारली असो किंवा इतर भागीदारांसोबत त्याचा वापर केला असो, रशियाने आपले पाऊल उचलले आहे आणि मध्य पूर्वेतील सर्वात मोठ्या एरोस्पेस स्टेजवर त्यांनी त्याचे प्रदर्शन केले आहे.

हुमा सिद्दीकी