![](https://bharatshakti.in/wp-content/uploads/2024/03/LT-BSI-Defence.gif")
भारताच्या चिलखती युद्ध क्षमतेमधील एक महत्त्वाचा टप्पा गाठत, संरक्षण संशोधन आणि विकास संघटनेने (DRDO) उच्च-उंचीवरील ऑपरेशन्ससाठी डिझाइन केलेले नेक्स्ट जनरेशन लढाऊ व्यासपीठ असलेल्या झोरावर लाइट रणगाड्यांवरून स्वदेशी नाग अँटी-टँक गाईडेड मिसाईलची (ATGM) यशस्वी चाचणी करण्यात आली आहे. पोखरण फील्ड फायरिंग रेंजवर गेल्या आठवड्यात घेण्यात आलेली ही चाचणी संरक्षण तंत्रज्ञानात स्वयंपूर्णतेच्या भारताच्या शोधाच्या दिशेने एक निर्णायक पाऊल आहे.
17 ऑक्टोबर रोजी झालेल्या यशस्वी चाचणीनंतर, भारतीय सैन्य या हिवाळ्यात झोरावर लाईट रणगाडे समाविष्ट करण्याची तयारी करत आहे. प्रत्यक्ष नियंत्रण रेषेवर (LAC) चीनच्या हलक्या चिलखती तैनातीचा सामना करण्यासाठी विशेषत: विकसित करण्यात आलेले, झोरावर आता नाग Mk-2 ATGM सोबत पूर्णपणे एकत्रित केले गेले आहे, ज्यामुळे त्याची अचूक प्रहार क्षमता आणि प्राणघातकता लक्षणीयरीत्या वाढली आहे.
ही कामगिरी पूर्व लडाखसारख्या पर्वतीय प्रदेशात चिलखती युद्ध करण्याच्या भारताच्या क्षमतेत एक मोठी झेप दर्शवते, जिथे चपळता, फायर पॉवर आणि जगण्याची क्षमता सर्वात श्रेष्ठ असते.
प्राणघातक संयोजन: झोरावर आणि नाग Mk-2
अलिकडच्या फायरिंग चाचणीमध्ये सर्व प्रमुख कामगिरीसाठी आवश्यक पॅरामीटर्सची पडताळणी केली – ज्यामध्ये टॉप-अटॅक क्षमता, लॉक-ऑन-लाँच-आफ्टर-लॉन्च आणि हलणाऱ्या लक्ष्यांची उच्च-अचूकता यांचा समावेश आहे.
नाग Mk-2 हे तिसऱ्या पिढीचे, फायर-अँड-फॉरगेट क्षेपणास्त्र आहे ज्याची प्रभावी श्रेणी 4-5 किमी आहे. टॉप-अटॅक स्ट्राइकसाठी डिझाइन केलेले, ते विनाशकारी अचूकतेसह शत्रूच्या रणगाड्यांमधील बुर्ज आर्मरमध्ये प्रवेश करू शकते. एकदा लॉन्च झाल्यानंतर, ते स्वायत्तपणे त्याचे लक्ष्य ट्रॅक करते आणि नष्ट करते, ज्यामुळे ऑपरेटर मार्गदर्शनाची आवश्यकता रहात नाही.
झोरावर: हिमालयासाठी खास डिझाइन केलेले
अंदाजे 25 टन वजनाचे, झोरावर हा एक कॉम्पॅक्ट पण शक्तिशाली प्लॅटफॉर्म आहे जो अत्यंत कठीण परिस्थितीत गतिशीलता, फायरपॉवर आणि संरक्षणासाठी बनवले गेले आहे. प्रख्यात डोग्रा लष्करी कमांडर जनरल झोरावर सिंग यांच्या नावावरून हे नाव देण्यात आले आहे, हे रणगाडे भारताच्या युद्ध वारशाचे आणि अत्याधुनिक नवोपक्रमाचे मिश्रण आहे.
T-90 किंवा अर्जुन सारख्या जड मुख्य युद्ध रणगाड्यांच्या विपरीत – ज्यांना उंचीवरील भागात गतीने प्रवास करण्यात अनेक अडचणींचा सामना करावा लागतो – झोरावरची हलकी रचना बर्फ, वाळू आणि खडकाळ प्रदेशातून सहजतेने चालण्याची परवानगी देते. एलएसीवर चीनने 400 हून अधिक ZTQ-१५ (टाइप-15) हलक्या रणगाड्यांच्या तैनातीला भारताचा धोरणात्मक प्रतिसाद म्हणून त्याकडे पाहिले जाते.
झोरावरची प्रमुख वैशिष्ट्ये
उच्च गतिशीलता: 14 हजार फुटांपेक्षा जास्त उंचीवरील ऑपरेशन्ससाठी अनुकूलित; अनेक भूप्रदेशांवर लडाखसारख्या परिस्थितीत यशस्वीरित्या चाचणी केली गेली.
सुपीरियर फायरपॉवर: पारंपरिक गोळ्यांसह तोफा-प्रक्षेपित एटीजीएम आणि प्रगत बहुउद्देशीय स्मार्ट दारूगोळा फायर करण्यास सक्षम.
प्रगत संरक्षण प्रणाली: स्फोटक प्रतिक्रियाशील कवच (ERA), सॉफ्ट-किल काउंटरमेजर, सीबीआरएन संरक्षण आणि स्वयंचलित अग्निशमन दमनसह सुसज्ज.
वर्धित जगण्याची क्षमता: ड्रोन आणि एटीजीएम हल्ल्यांना तोंड देण्यासाठी डिझाइन केलेले.
परिस्थिती जागरूकता: सर्व हवामान ऑपरेशन्ससाठी उच्च-रिझोल्यूशन थर्मल इमेजर्स आणि दिवस/रात्र लक्ष्यीकरण सेन्सर आहेत.
उच्च-अँगल फायर आणि ऑटो-लोडर: पर्वतीय युद्धात सहभागी होण्यास आणि लढाऊ परिस्थितीत जलद गतीने रीलोड करण्यास अनुमती देते.
लवकरच होणार लडाखमध्ये तैनाती
सूत्रांकडून असे सांगितले होते की कमीत कमी एक झोरावर प्रोटोटाइप तयार आहे, आणि दुसरा पूर्णत्वाच्या जवळ आहे. भारतीय सैन्य या हिवाळ्यात लडाखमध्ये वापरासाठी आवश्यक चाचण्या सुरू करेल अशी अपेक्षा आहे, ज्यामुळे लष्करी सेवेत लवकर समावेश होण्याचा मार्ग मोकळा होईल. जर हा रणगाडा यशस्वी झाला तर एलएसीवर मोठ्या प्रमाणात उत्पादन आणि तैनाती जलद गतीने येऊ शकते.
धोरणात्मक महत्त्व
झोरावरचा समावेश उच्च-उंचीवरील युद्धासाठी भारताच्या चिलखती सिद्धांतात एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. हे केवळ एक महत्त्वपूर्ण क्षमता अंतर भरून काढत नाही तर उत्तर सीमेवरील भारताची प्रतिबंधात्मक भूमिका देखील बळकट होते.
झोरावर-नाग Mk-2 संयोजनासह, भारतीय सैन्याला हिमालयीन युद्धक्षेत्रासाठी तयार केलेले चपळ, प्राणघातक आणि स्वदेशी व्यासपीठ मिळते ज्यामुळे शत्रूंना एक शक्तिशाली संदेश आणि भारताच्या संरक्षण नवोपक्रम परिसंस्थेसाठी एक अभिमानाचा क्षण आहे.
हुमा सिद्दीकी
