पेंटॅगॉन प्रेसने, 15 एप्रिल 2025 रोजी, नवी दिल्लीत आयोजित केलेल्या सेमिनार आणि पुस्तक प्रकाशन समारंभात, धोरणात्मक विचारवंत आणि धोरणकर्त्यांनी आधुनिक युद्धभूमीवरील सशस्त्र दलांच्या क्षमतांवर परिणाम करणाऱ्या विविध बाबींमध्ये सुधारणा करण्याचे आवाहन केले. या धोरणांमध्ये, विशेषतः खरेदी प्रक्रियेच्या बाबतीत बदल करणे ही काळाची गरज आहे. युक्रेन आणि पश्चिम आशियातील संघर्षांमध्ये नव्या युगातील तंत्रज्ञानाचा वापर, प्रत्यक्षात युद्धाची पद्धतच नव्याने लिहीत आहे.
भविष्यातील तांत्रिक आणि आधुनिक युद्धांचा विचार करता, लष्करातील विविध क्षेत्रांमध्ये सुधारणा करणे अत्यावश्यक आहे. यामध्ये बदलांना मानसिकदृष्ट्या स्विकारण्याची क्षमता, काम करण्याच्या नव्या पद्धती स्वीकारणे, विचारांमध्ये लवचिकता आणि वृत्तीतील सूक्ष्म बदल यांचा समावेश होतो. बहुतांश प्रमुख संरक्षण उपकरण उत्पादक देश हे जगातील महासत्ता देखील आहेत. युक्रेन युद्ध हे याचे उत्तम उदाहरण आहे की, कशाप्रकारे दीर्घकालीन युद्धाचा सामना करण्यासाठी एखादे राष्ट्र मोठ्या प्रमाणावर संरक्षण उत्पादन करणारे असणे आवश्यक आहे.
भारतीय सशस्त्र दलांनी या बदलांशी सुसंगत राहणे अत्यावश्यक आहे, कारण आधुनिक युद्धाचे स्वरूप सतत बदलते आहे. सध्या सर्वात जास्त गरज आहे ती म्हणजे मूल्यांकन आणि खरेदी प्रक्रियेचे पुनर्रचनेची आणि ती अधिक कार्यक्षम करण्याची. सध्या अस्तित्वात असलेली लांबट, नोकरशाही प्रक्रिया एखादे संरक्षण प्रणाली दलात समाविष्ट होण्यासाठी सहा ते आठ वर्षे लागू शकतात. तंत्रज्ञान झपाट्याने पुढे जात असताना, ही प्रक्रिया दलांवर नकारात्मक परिणाम करते. आजचे अत्याधुनिक तंत्रज्ञान हे दलात समाविष्ट होईपर्यंत कालबाह्य होण्याची शक्यता असते.
संवेदनशील विकास प्रक्रियेदरम्यान, भारतीय स्टार्टअप्ससोबत सशस्त्र दलांनी जवळून काम करण्याची गरज, यावेळी विविध वक्त्यांनी अधोरेखित केली. स्टार्टअप्स देशाला आघाडीवर ठेवण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहेत, जसे की ड्रोन युद्ध, अंतराळाधारित तंत्रज्ञान, सायबर युद्ध इत्यादी अनेक नव्या तंत्रज्ञानांचा विकास करत आहेत.
युक्रेनमधील संघर्षामुळे युद्धात ड्रोनच्या भूमिकेचे महत्त्व जगासमोर आले आहे. या संघर्षात ड्रोनने टेहळणीपासून ते दीर्घ पल्ल्याच्या क्रूझ क्षेपणास्त्रांसारख्या धोरणात्मक शस्त्रास्त्रांपर्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे, जसे की रशियन ऊर्जा केंद्रे आणि एअरबेस यांच्यावर लक्ष्य साधणे – जे प्रत्यक्ष युद्धरेषेपासून खूप दूर आहेत.
या संघर्षामुळे सातत्यपूर्ण अंतराळाधारित टेहळणीचे महत्त्वही समोर आले आहे. भारतीय स्टार्टअप्स देखील लष्करासाठी अंतराळाधारित उपाययोजना विकसित करण्याच्या दिशेने कार्यरत आहेत.
सध्या सुरू असलेले आंतरराष्ट्रीय संघर्ष आणि अमेरिकेने लादलेले कर या पार्श्वभूमीवर आत्मनिर्भरतेचे महत्त्व पुन्हा अधोरेखित झाले आहे. सर्व संबंधित घटकांनी सुधारणा करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून मूल्यांकन व खरेदी प्रक्रिया अधिक गतीने पूर्ण होईल. “भारताने या दिशेने लवकरात लवकर पावले उचलणे आवश्यक आहे, आपल्याकडे वेळ कमी आहे,” असे एका प्रवक्त्याने यावेळी नमूद केले.
टीम भारतशक्ती
