सुमारे तीन दशकांपूर्वी दक्षिण आफ्रिकेतील वर्णभेद संपुष्टात आला तेव्हा श्वेतवर्णीय आफ्रिकी लोकांच्या एका गटाचा बहुसंख्य कृष्णवर्णीय राजवटीला विरोध होता. हा विरोध इतका तीव्र होता की त्यांनी एक एन्क्लेव्ह तयार केले, जे दक्षिण आफ्रिकेतील असे एकमेव शहर आहे जिथे सामान्य कामगारांसह सर्व रहिवासी श्वेतवर्णीय आहेत.
आता कारू प्रदेशातील 3 हजार लोकसंख्या असलेल्या ओरानिया येथील रहिवाशांची अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी त्यांना स्वतंत्र राज्य बनण्यास मदत करावी अशी इच्छा आहे.
गेल्या आठवड्यात, ओरानियातील समुदायाच्या नेत्यांनी स्वायत्त संस्था म्हणून मान्यता मिळवण्यासाठी अमेरिकेला भेट दिली. स्थानिक कर वाढवू शकणारे आणि सेवा देऊ शकणारे शहर म्हणून दक्षिण आफ्रिकेच्या अधिकाऱ्यांनी याला मान्यता दिली आहे.
“आम्हाला आता दक्षिण आफ्रिकेवर अमेरिकेचे लक्ष केंद्रित करून मान्यता मिळवायची होती,” ओरानिया चळवळीचे नेते जूस्ट स्ट्रीडम यांनी रॉयटर्सला सांगितले.
8 हजार हेक्टरची वसाहत आफ्रिकेतील राष्ट्रवाद्यांसाठी उजव्या विचारसरणीच्या अमेरिकन लोकांच्या अभूतपूर्व पाठिंब्याच्या लाटेवर स्वार आहे, ज्यांनी 1994 मध्ये वर्णभेद संपुष्टात आल्यानंतर सत्ता गमावली आणि नेल्सन मंडेला दक्षिण आफ्रिकेचे पहिले कृष्णवर्णीय अध्यक्ष झाले.
न्यूयॉर्क आणि वॉशिंग्टनमध्ये ओरानियाच्या नेत्यांनी इन्फ्यूएझर्स, विचारवंत आणि खालच्या फळीतील रिपब्लिकन राजकारण्यांची भेट घेतली.
“आम्ही त्यांना सांगितले की दक्षिण आफ्रिका हा इतका वैविध्यपूर्ण देश आहे की त्याचे मध्यवर्ती व्यवस्थापन करण्याचा प्रयत्न करणे ही फारशी चांगली कल्पना नाही,” स्ट्रीडम म्हणाला.
रॉयटर्सने मुलाखत घेतलेल्या ओरानियाच्या तीन वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी अमेरिकेकडे त्यांनी मागितलेल्या मदतीबद्दल फार माहिती दिली नाही. ते म्हणाले की ते handouts शोधत बसणार नाहीत, मात्र 15 टक्के लोकसंख्या वाढीला आवश्यक पायाभूत सुविधा आणि घरे बांधण्यासाठी गुंतवणूक हवी आहे, जी त्यांनी सौर उर्जेसह जवळजवळ अर्धी साध्य केली आहे.
दक्षिण आफ्रिकेच्या परराष्ट्र मंत्रालयाचे प्रवक्ते क्रिस्पिन फिरी यांनी रॉयटर्सला सांगितलेः “(ओरानिया) देश नाही. ते दक्षिण आफ्रिकेच्या कायद्यांच्या आणि आपल्या संविधानाच्या अधीन आहेत.”
इतर आफ्रिकन राष्ट्रवादी गटांनीही मोठ्या प्रमाणात श्वेतवर्णिय रिपब्लिकन प्रेक्षकांशी युती करण्यासाठी अमेरिकेला भेट दिली आहे. मात्र अशा दौऱ्यांमुळे परत वांशिक तणाव निर्माण होतो असा आरोप दक्षिण आफ्रिकेत केला जात आहे.
डाव्या विचारसरणीच्या आर्थिक स्वातंत्र्यसैनिकांनी (ईएफएफ) गेल्या आठवड्यात ओरानियाच्या नेत्यांवर “या देशाची एकता नष्ट” केल्याचा आरोप केला, जो अर्थातच नाकारला गेला.
‘काहीतरी सुरुवात करा’
आफ्रिकेचे लोक हे डच वसाहतींचे वंशज आहेत ज्यांनी 1600 च्या दशकात येण्यास सुरुवात केली. त्यांनी दक्षिण आफ्रिकेतील ब्रिटीश साम्राज्याचा प्रतिकार केला, मात्र देशाचा कारभार हाती आल्यावर त्यांनी भेदभावपूर्ण कायद्यांचा वापर करून वांशिक विभाजन कठोर केले.
“केवळ जमिनीशी संबंधित 17 हजार कायदे होते,”असे परराष्ट्र मंत्रालयाचे प्रवक्ते फिरी यांनी सांगितले. “आम्हाला दक्षिण आफ्रिकेची पुनर्बांधणी अशा देशात करायची होती, जो तिथे राहणाऱ्या सर्वांचे प्रतिनिधित्व करेल.”
1991 मध्ये, वर्णभेद संपुष्टात येत असताना, सुमारे 300 आफ्रिकी लोकांच्या गटाने केवळ श्वेतवर्णिय आफ्रिकी लोकांची मातृभूमी निर्माण करण्यासाठी, पूर्वी चिखलमय ऑरेंज नदीवरील सोडून दिलेला जल प्रकल्प, ओरानिया विकत घेतला.
“ही एका गोष्टीची सुरुवात आहे”, ओरानिया चळवळीचे माजी नेते कॅरेल बोशॉफ, त्यांच्या समुदायाबद्दल म्हणाले, त्यांच्या स्वातंत्र्याच्या इच्छेची तुलना करतात-ओरानिया अगदी स्वतःचे अनौपचारिक चलन देखील वापरते- ते दुसऱ्या महायुद्धानंतर अरबांच्या कडव्या विरोधानंतरही स्थापन झालेल्या इस्रायलशी.
बोशॉफ, ज्यांच्या वडिलांनी शहराची स्थापना केली होती आणि ज्यांचे आजोबा हेंड्रिक व्हर्वोर्ड यांना वर्णद्वेषाचे शिल्पकार म्हणून पाहिले जाते, ते सुमारे एक हजार मैल दूर पश्चिम किनाऱ्यापर्यंत पसरलेल्या प्रदेशाचे स्वप्न पाहतात.
ओरानियाच्या उपक्रमांना स्थानिक कर आणि समर्थक तसेच रहिवाशांच्या देणग्यांद्वारे निधी दिला जातो.
फेब्रुवारीमध्ये दक्षिण आफ्रिकेतील श्वेतवर्णिय शेतकऱ्यांचे आणि त्यांच्या कुटुंबियांचे निर्वासित म्हणून पुनर्वसन करण्याचा प्रस्ताव ट्रम्प यांनी दिल्यानंतर, अमेरिकेतील कोणालाही चर्चा करण्यात स्वारस्य असलेला एकमेव उपाय शोधल्याने त्यांचे नेते निराश झाले आहेत.
“आम्ही आमच्या लोकांना तिथे पाठवू शकत नाही,” असे बोशॉफ यांनी त्याच्या दिवंगत आजोबांच्या फ्रेम केलेल्या फोटोकडे बघत रॉयटर्सला सांगितले.
“आम्ही त्यांना सांगितले… ‘आम्हाला इथे मदत करा,” असे ते म्हणाले.
अमेरिकेतील काही उजव्या विचारसरणीच्या नागरिकांनी ऐतिहासिकदृष्ट्या अन्यायकारक वागणूक मिळणाऱ्या बिगर-श्वेतवर्णीय गटांना सक्षम बनवण्याच्या उद्देशाने विविधतेच्या धोरणांना विरोध करताना आफ्रिकी लोकांशी सामाईक संबंध प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न केला आहे. दक्षिण आफ्रिकेतील कृष्णवर्णीय सक्षमीकरण कायद्यांची ट्रम्प यांचे दक्षिण आफ्रिकेत जन्मलेले सल्लागार एलोन मस्क यांनी खिल्ली उडवली आहे.
जोहान्सबर्गमध्ये 25 वर्षे राहिल्यानंतर, शहराच्या तांत्रिक महाविद्यालयाचे विपणन प्रमुख होण्यासाठी, आठ महिन्यांपूर्वी हॅन्ली पीटर्स ओरानियाला स्थलांतरित होण्याचे कारण हे कायदे होते. “आमच्या मुलांना कोणत्या संधी मिळतील?” कृष्णवर्णीय कामगारांसाठीच्या आरक्षणाचा निषेध करत पीटर्स म्हणाले. त्यांचा रोख प्रशिक्षणार्थी प्लंबर आणि इलेक्ट्रिशियन जवळच्या शेडमध्ये त्यांचे कौशल्य दाखवत होते त्याकडे होता.
दक्षिण आफ्रिकेतील एक तृतीयांश लोक बेरोजगार आहेत, त्यापैकी बहुतांश गरीब कृष्णवर्णीय आहेत. त्यापैकी एक असणारा 49 वर्षीय बोंगानी झिथा म्हणाला की, त्याला वाटते की दक्षिण आफ्रिकेतील अनेक लोकांच्या तुलनेत ओरानियामधील लोक खूप चांगले काम करत आहेत. “अनेक लोक संधीच्या शोधात असतात. हा एक संघर्ष आहे,” असे त्याने सांगितले.
1995 पासून पाईपद्वारे पाणीपुरवठा होत नसलेल्या किंवा सांडपाणी वाहून नेण्याची सोय नसलेल्या सोवेटो येथील झोपडपट्टीत राहणाऱ्या झिथा यांनी सांगितले की किमान ओरानियाच्या लोकांना “आरोग्य, शिक्षण, सर्वकाही मिळण्याचे अधिकार” आहेत.
आणि त्याच्या उलट, श्वेतवर्णिय अल्पसंख्याकांच्या राजवटीत राहणाऱ्या झिथा यांच्या मते ओरानियाचे रहिवासी त्यांना हवे तिथे राहण्यास स्वतंत्र आहेत.
टीम स्ट्रॅटन्यूज
(रॉयटर्सच्या इनपुट्ससह)
