![](https://bharatshakti.in/wp-content/uploads/2024/03/LT-BSI-Defence.gif")
सागरी सुरक्षा आणि प्रादेशिक स्थैर्य मजबूत करण्याच्या उद्देशाने, भारतीय नौदल आणि युरोपियन युनियन (India-EU) नेव्हल फोर्स (EUNAVFOR), 1 ते 3 जूनदरम्यान भारतीय महासागरात संयुक्त नौदल सराव आयोजित करणार आहेत.
‘ऑपरेशन सिंदूर’ अंतर्गत, भारताच्या तीव्र झालेल्या दहशतविरोधी मोहिमेच्या पार्श्वभूमीवर, तसेच आंतरराष्ट्रीय स्तरावर महत्त्वाच्या सागरी मार्गांचे संरक्षण करण्याच्या वाढत्या प्रयत्नांच्या अनुषंगाने, या सरावाची सुरुवात होते आहे.
या सरावामध्ये, EUNAVFOR चे दोन फ्रिगेट्स — इटलीचे Antonio Marceglia आणि स्पेनचे Reina Sofia, तसेच भारतीय नौदलाची जहाजे आणि संसाधने सहभागी होणार आहेत.
हे सराव प्रगत दहशतवादविरोधी कारवाया, रणनीतिक हालचाली (tactical manoeuvres) आणि सुरक्षित सागरी संवाद प्रणाली यावर केंद्रित असणार आहेत.
दोन्ही बाजूंच्या Maritime Operations Centres (MOC) द्वारे समन्वयित केले जाणारे हे सराव, एकत्रित सागरी माहिती जागरूकतेच्या (maritime domain awareness) दिशेने महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.
हा सराव भारत आणि युरोपियन युनियन यांच्यातील वाढत्या इंडो-पॅसिफिक क्षेत्रातील धोरणात्मक भागीदारीचे स्पष्ट लक्षण आहे, जी स्वातंत्र्य, सार्वभौमत्व, आंतरराष्ट्रीय कायद्याचा आदर आणि नौवहन स्वातंत्र्य या सामायिक मूल्यांवर आधारित आहे.
दोन्ही बाजूंनी, युनायटेड नेशन्स कन्वेन्शन ऑन द लॉ ऑफ द सी (UNCLOS) अंतर्गत, नियमांवर आधारित आंतरराष्ट्रीय व्यवस्थेला पाठिंबा दर्शवला आहे.
ऑपरेशन सिंदूर
हा सराव विशेष महत्त्वाचा ठरतो कारण, यंदा तो ऑपरेशन सिंदूर या भारताच्या सागरी दहशतविरोधी उपक्रमाच्या अनुषंगाने घेण्यात येणार आहे. ही बहुउद्देशीय मोहीम, भारतीय महासागर क्षेत्रात (IOR) असलेल्या हत्यारांची तस्करी, समुद्रमार्गे घुसखोरी आणि दहशतवादी पुरवठा साखळी यांसारख्या संभाव्य धोक्यांना निष्प्रभ करण्यावर केंद्रित आहे.
भारत-ईयू संयुक्त सरावाने नौदलाला, ऑपरेशनल डोकेट्रिनमधील संरेखन, सागरी परिस्थितीची माहिती वाढवणे, आणि अराजकीय घटकांद्वारे सागरी क्षेत्राचा गैरवापर टाळणे यासाठी महत्त्वपूर्ण व्यासपीठ प्रदान केले आहे.
सामरिक सागरी संबंध अधिक बळकट
या संयुक्त सरावासाठीची पायाभरणी, यंदाच्या वर्षात झालेल्या अनेक उच्चस्तरीय बैठका आणि दौऱ्यांमधून झाली.
फेब्रुवारी 2025 मध्ये, ईयू कमिशनर्सच्या भारत दौर्‍यात सागरी सहकार्य विस्तारावर भर देण्यात आला. त्यानंतर मार्चमधील चौथ्या ईयू-भारत सागरी सुरक्षा संवादात अवैध सागरी कृतींविरुद्ध लढ्याला प्राधान्य देण्यात आले.
एप्रिलमध्ये, ईयूएनएव्हीएफओआर अटालांटा ऑपरेशनचे कमांडर वाइस अ‍ॅडमिरल इग्नाशियो विलानुएव्हा सेरानो यांनी भारताचा दौरा केला. या भेटीने भारतीय नौदलासोबत ऑपरेशनल समन्वय अधिक दृढ झाला.
ऑपरेशन अटालांटा, जे सुरुवातीला होर्न ऑफ आफ्रिकाजवळील समुद्री चाच्यांविरोधात सुरू झाले, आता नार्कोटिक्सविरोधी मोहिमा आणि बेकायदेशीर मासेमारी यासारख्या विस्तारित उद्दिष्टांवर लक्ष केंद्रित करते.
भारतीय नौदलाने यापूर्वीही गुल्फ ऑफ एडन आणि गुल्फ ऑफ गिनी भागात ईयूएनएव्हीएफओआर बरोबर जॉइंट एस्कॉर्ट मिशन्स केले आहेत – विशेषतः वर्ल्ड फूड प्रोग्रॅमच्या जहाजांच्या सुरक्षेसाठी.
सामरिक महत्त्व
इंडो-पॅसिफिकमधील वाढत्या भू-राजकीय तणावाच्या पार्श्वभूमीवर, असे सराव केवळ प्रतीकात्मक नसून प्रत्यक्ष उपयोगी आणि ऑपरेशनल दृष्टिकोनातून अनिवार्य आहेत.
भारतासाठी, युरोपीय नौदल शक्तींसोबत संलग्न होणे म्हणजे निगराणी क्षमता आणि प्रतिबंधात्मक यंत्रणा बळकट करणे.
युरोपियन युनियनसाठी, भारतासारख्या प्रमुख इंडो-पॅसिफिक नौदल शक्तीशी भागीदारी करणे म्हणजे या प्रदेशात आपले धोरणात्मक अस्तित्व सशक्त करणे.
हा संयुक्त सराव केवळ एक रणनीतिक कवायत नाही, तर एक सांघिक संदेशही आहे जो– उदयोन्मुख आणि पारंपरिक सागरी धोक्यांपासून सामरिक पाण्याचे संरक्षण करण्यासाठीची एकता अधोरेखित करतो.
टीम भारतशक्ती
