लडाखमध्ये 11,000 फूट उंचीवर, लडाखमध्ये 3D प्रिंटेड लष्करी बंकर उभारून भारताने नवा जागतिक विक्रम रचला आहे. भारतीय डीपटेक स्टार्टअप- Simpliforge Creations ने, IIT हैदराबाद आणि भारतीय लष्कर यांच्या सहकार्याने Project PRABAL अंतर्गत, लडाखमध्ये 11 हजार फूट उंचीवर, जगातील सर्वात उंच ऑन-साईट 3D प्रिंटेड स्ट्रक्चर बांधले आहे. या संरक्षणात्मक बंकरची बांधणी केवळ 14 तासांत करण्यात आली, ज्यासाठी विशेषतः अति उंचीवरील कमी ऑक्सिजनच्या परिस्थितीसाठी डिझाइन केलेल्या काँक्रीट मिक्सचा वापर करण्यात आला.
ही कामगिरी, भारतीय लष्कराच्या पाठिंब्याने आणि IIT हैदराबादचे पीएचडी धारक विद्यार्थी व संरक्षण व्यावसायिक अरुण कृष्णन यांच्या नेतृत्वाखाली पार पडली असून, ती उंचीवरील कमी ऑक्सिजन (HALO) परिस्थितीत पार पडलेली आजवरची सर्वात उंच 3D प्रिंटेड बांधकाम आहे.
हे बांधकाम एका खास रोबोटिक 3D प्रिंटिंग सिस्टमच्या साहाय्याने पूर्ण झाले, जे हिमशीतल तापमान, कमी आर्द्रता आणि अतिनील (UV) किरणांनी भरलेल्या वातावरणात कार्य करू शकते. ही प्रणाली प्रो. के. व्ही. एल. सुब्रमण्यम यांच्या मार्गदर्शनाखाली IIT हैदराबादच्या सहकार्याने विकसित करण्यात आली. या प्रकल्पासाठी अत्यंत प्रतिकूल हवामानात रचना करता येईल अशा कस्टम मटेरियल्स आणि नवनवीन अभियांत्रिकी उपाययोजना तयार कराव्या लागल्या.
“लडाखच्या अति उंचीवरील परिस्थितीत हा प्रकल्प कार्यान्वित करणे, हे एक मोठे आव्हान होते,” असे Simpliforge Creations चे CEO ध्रुव गांधी यांनी सांगितले. “कमी ऑक्सिजनच्या वातावरणाचा मानवी क्षमतेपासून ऊर्जा वापरापर्यंत सर्व गोष्टींवर परिणाम झाला. तरीही आमच्या टीमने 24 तासांत रोबोटिक प्रिंटर सेटअप केला आणि केवळ 5 दिवसांत संपूर्ण संरचना पूर्ण केली,” असे त्यांनी नमूद केले.
Project PRABAL ने भारताच्या कठीण भूप्रदेशात नवकल्पनांची क्षमता दाखवून दिली आहे आणि शैक्षणिक संस्था, औद्योगिक क्षेत्र व संरक्षण क्षेत्र यांच्या समन्वयातून स्वदेशी तंत्रज्ञान निर्माण करण्याची ताकद अधोरेखित केली आहे. या संरचनेने कठोर फील्ड चाचण्या यशस्वीरित्या पूर्ण केल्या आहेत.
अरुण कृष्णन यांच्यासाठी हा प्रकल्प खास वैयक्तिक आहे. “PRABAL ची संकल्पना माझ्या M.Tech च्या काळात IIT हैदराबादमध्ये साकारली गेली. अनेक टीम्सनी लडाखमध्ये ३डी प्रिंटिंग करण्याचा प्रयत्न केला होता, पण हवामानातील आव्हानांमुळे यश मिळाले नव्हते. IIT-H आणि Simpliforge यांच्यातील समन्वयामुळेच हे शक्य झाले. आम्ही केवळ बंकर बांधले नाही, तर ‘मेक इन इंडिया’ तंत्रज्ञान जागतिक उपाय अपयशी ठरत असताना कसे यशस्वी ठरू शकते, हे दाखवून दिले,” असे ते म्हणाले.
Simpliforge च्या या यशामुळे त्यांच्या पायोनियर प्रकल्पांच्या यादीत आणखी एक भर पडली आहे—त्यामध्ये भारताचा पहिला 3D प्रिंटेड पूल व वैद्यकीय सुविधा यांचा समावेश आहे. शिवाय, हे यश भविष्यातील अंतराळीय (extra-terrestrial) बांधकामांसाठीही एक चाचणी प्लॅटफॉर्म ठरू शकते.
या टप्प्याने भारताच्या संरक्षण तंत्रज्ञान, अ‍ॅडिटिव्ह मॅन्युफॅक्चरिंग आणि रणनीतिक पायाभूत सुविधांतील नवप्रवर्तन यामधील वाढती क्षमता अधोरेखित केली आहे.
टीम भारतशक्ती
