![](https://bharatshakti.in/wp-content/uploads/2024/03/LT-BSI-Defence.gif")
संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह, या महिन्याच्या अखेरीस चीनमधील किंगदाओ शहराला भेट देण्याची शक्यता आहे. याठिकाणी 24 आणि 25 जून रोजी होणाऱ्या, ‘शांघाय सहकार्य संघटना संरक्षण बैठकीला’ (SCO Defence Meet) ते उपस्थित राहणार आहेत. हा दौरा निश्चित झाल्यास, 2020 मधील गालवान संघर्षानंतर चीनला भेट देणारे, सिंह हे पहिले भारतीय मंत्री ठरतील. आतापर्यंत बहुतेक वेळा चीनी नेत्यांशी चर्चा ही चीनच्या बाहेरच झाली आहे.
हा दौरा भारत-चीन संबंधांमध्ये एक सावध पाऊल पुढे टाकल्याचे प्रतीक ठरू शकतो. ऑक्टोबर 2024 मध्ये, पूर्व लडाखमधील प्रत्यक्ष नियंत्रण रेषेवरून (LAC) सैन्य माघारी घेतल्यानंतर, मर्यादित गस्त पुन्हा सुरू करण्याबाबत झालेल्या करारानंतरचा हा महत्त्वाचा टप्पा आहे.
दिल्लीतील राजनैतिक संलग्नता
राजनाथ सिंह यांच्या संभाव्य चीन दौऱ्याच्या पार्श्वभूमीवर, अलीकडेच नवी दिल्लीमध्ये एक महत्त्वाची राजनैतिक भेट पार पडली. चीनचे उपपरराष्ट्र मंत्री सुन वेईदोंग, यांनी काही दिवसांपूर्वी भारताची राजधानी भेट दिली आणि परराष्ट्र सचिव विक्रम मिस्री यांच्यासोबत चर्चा केली. दोन्ही देशांनी सीमासंवाद, प्रादेशिक घडामोडी आणि येणाऱ्या SCO कार्यक्रमांची तयारी यावर चर्चा केली.
भारताने SCO अध्यक्षपदासाठी चीनला आपला पाठिंबा पुन्हा एकदा जाहीर केला, मात्र त्याच वेळी सीमावादाशी संबंधित सुरूच असलेल्या तणावाविषयी चिंता व्यक्त केली. भारत 2017 मध्ये SCOचा पूर्ण सदस्य बनला. या संघटनेत चीन, रशिया, कझाकस्तान, किर्गिझ प्रजासत्ताक, ताजिकिस्तान, उझबेकिस्तान, बेलारूस, इराण आणि पाकिस्तान यांचाही समावेश आहे. पाकिस्तानचे संरक्षण मंत्री ख्वाजा आसिफ हे देखील या बैठकीस उपस्थित राहणार आहेत. ही बैठक दोन्ही देशांदरम्यान अलीकडेच झालेल्या लष्करी तणावानंतर होत आहे.
किंगदाओ बैठकीचा संभाव्य अजेंडा
किंगदाओ येथे होणाऱ्या बैठकीत प्रादेशिक सुरक्षा, दहशतवादविरोधी उपाययोजना आणि SCO सदस्य राष्ट्रांमधील संरक्षण सहकार्य यावर भर दिला जाण्याची शक्यता आहे. भारत विशेषतः सीमापार दहशतवादी गटांशी संबंधित धोके यावर आपली चिंता पुन्हा व्यक्त करू शकतो.
या बैठकीच्या अनुषंगाने, राजनाथ सिंह हे चीनचे संरक्षण मंत्री अ‍ॅडमिरल डोंग जुन, यांच्याशी द्विपक्षीय चर्चा करू शकतात. या चर्चेमध्ये कैलास मानसरोवर यात्रा, हवाई संपर्क पुन्हा सुरू करणे, आणि लष्करी माहिती देवाणघेवाणीचे यंत्रणा अशा विषयांचा समावेश असण्याची शक्यता आहे.
भारताने इराणबाबतच्या SCO निवेदनापासून स्वतःला दूर ठेवले
राजनाथ सिंह, यांच्या संभाव्य चीन दौऱ्याच्या पार्श्वभूमीवर, भारताने अलीकडेच एका वादग्रस्त SCO निवेदनापासून स्वतःला दूर ठेवल्याचे स्पष्ट केले आहे. या निवेदनात, इस्रायलने इराणवर केलेल्या हवाई हल्ल्यांचा निषेध करण्यात आला होता. भारताने स्पष्ट केले की, त्या निवेदनाचा मसुदा तयार करण्यात भारताचा कोणताही सहभाग नव्हता.
“आम्ही याविषयीचे आमचे मत वेगळ्या स्वरूपात आधीच मांडले गेले आहे,” असे परराष्ट्र मंत्रालयाने सांगितले. भारताने पुन्हा एकदा कूटनीती व तणाव निवळविण्याच्या गरजेवर भर दिला, जी भूमिका त्याच्या ‘नॉन-अलाइनमेंट’ (अग्रेसर नसलेल्या) धोरणाशी सुसंगत आहे.
ही भेट का महत्त्वाची आहे?
हा दौरा झाल्यास, गालवान संघर्षानंतर राजनाथ सिंह यांचा चीनचा हा पहिलाच दौरा ठरेल, ज्यामुळे द्विपक्षीय संबंधात निर्माण झालेली तीव्र वितृष्णा काही प्रमाणात कमी करण्याचा प्रयत्न होईल. हा दौरा भारताच्या सूक्ष्म आणि संतुलित दृष्टिकोनाचे प्रतीक ठरेल. कूटनीतिक पातळीवर संवाद सुरू ठेवताना, सुरक्षा बाबींवर कठोर आणि स्पष्ट भूमिका कायम ठेवण्याचा प्रयत्न यावेळी केला जाईल.
तसेच, या भेटीत भारताची बहुपक्षीय मंचांवरील स्वतंत्र भूमिका जपण्याची बांधिलकीही अधोरेखित होईल. नवी दिल्ली SCO उपक्रमांमध्ये सक्रिय सहभाग घेत असली तरी, आपली सार्वभौम भूमिका व धोरणात्मक मतभेद ठामपणे मांडत आहे, जसे की इराण निवेदनाच्या संदर्भात दिसून आले.
किंगदाओ येथे होणारी ही बैठक भारत आणि चीनसाठी एक कसोटी ठरणार आहे. दोन्ही देशांत विश्वासाचा अभाव अजूनही कायम असताना, या बैठकीच्या निमित्ताने द्विपक्षीय संबंध कितपत सुधारले जाऊ शकतात हे पाहणे औत्सुक्याचे ठरेल.
टीम भारतशक्ती
