![](https://bharatshakti.in/wp-content/uploads/2024/03/LT-BSI-Defence.gif")
अलिकडे झालेल्या दहशतवादी हल्ल्यांवरून तीव्र मतभेद निर्माण झाल्यानंतर भारताने शांघाय सहकार्य संघटनेच्या (SCO) संरक्षण मंत्र्यांच्या बैठकीतील संयुक्त निवेदनाला मान्यता देण्यास नकार दिला आहे.
अधिकृत सूत्रांनुसार, संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी दहशतवादावरील सामूहिक भूमिका “कमी” करण्याचा प्रयत्न म्हणून निवडलेल्या गोष्टींवर ठाम आक्षेप घेतला – विशेषतः, चीन आणि पाकिस्तानने 22 एप्रिल रोजी झालेल्या पहलगाम दहशतवादी हल्ल्याला या निवेदनातून वगळण्याचे प्रयत्न केले, तर दुसरीकडे जाफर एक्सप्रेस हल्ल्याचा समावेश करण्याचा आग्रह धरला.
“दहशतवादाच्या बाबतीत दुहेरी निकष असू शकत नाहीत यावर संरक्षण मंत्री अगदी ठाम होते. SCO ने या मुद्द्यावर एकत्र उभे राहणे महत्त्वाचे आहे. दहशतवादाचा धोका कमी करता येणार नाही,” असे एका सरकारी सूत्राने भारतशक्तीला सांगितले. झालेल्या विरोधामुळे, बैठकीनंतर कोणतेही संयुक्त निवेदन जारी करण्यात आले नाही.
जम्मू आणि काश्मीरमधील पहलगाम येथे झालेल्या क्रूर हल्ल्याला लष्करी प्रत्युत्तर म्हणून भारताने ऑपरेशन सिंदूर सुरू केल्यानंतर काही दिवसांतच हा वाद निर्माण झाला. या हल्ल्यात 25 भारतीय पर्यटक आणि एका नेपाळी कामगाराचा मृत्यू झाला. पाकिस्तानस्थित लष्कर-ए-तैयबाशी (एलईटी) संलग्न असलेल्या द रेझिस्टन्स फ्रंट (टीआरएफ) च्या दहशतवाद्यांनी हा हल्ला केला होता. पर्यटकांवर गोळीबार करण्याआधी त्यांना धर्म विचारला गेला. हे कृत्य “घृणास्पद” आणि “पूर्वनियोजित” असल्याचे सिंह म्हणाले.
किंगदाओ येथे अत्यंत कडक शब्दांमध्ये भाषण करताना, सिंह यांनी असे प्रतिपादन केले की दहशतवादावर तडजोड न करता या प्रदेशात शांतता आणि समृद्धी साध्य होऊ शकत नाही. “दहशतवादाचे प्रत्येक कृत्य गुन्हेगारी आणि अन्याय्यकारक आहे. या धोक्याचे उच्चाटन करण्यासाठी SCO ने एकत्र उभे राहिले पाहिजे,” असे त्यांनी जाहीर करतानाच निवडक निषेध आणि दहशतवादविरोधी कथनांचे राजकारण करणाऱ्यां विरुद्धही त्यांनी कडक इशारा दिला.
भारताने एकत्रितपणे कृती करण्याचा आग्रह धरला, दहशतवादविरोधी चौकट प्रस्तावित केली
भारताने दहशतवाद आणि कट्टरतावादाला तोंड देण्यासाठी SCO सदस्यांची सामूहिक क्षमता वाढवण्याच्या उद्देशाने काही ठोस प्रस्ताव देखील सादर केले, ज्यात खालील मुद्दे समाविष्ट आहेत:
- जागतिक दहशतवादी नेटवर्कचा सामना करण्यासाठी संयुक्त कृतींचा अल्गोरिथम
- कट्टरतावाद आणि कट्टरतावाद रोखण्यासाठी संयुक्त उपाययोजना
- ऑनलाइन आणि ऑफलाइन दोन्ही अतिरेकी सामग्रीचा सामना करण्यासाठी संयुक्त माहिती ऑपरेशन
या प्रस्तावांना अनेक SCO सदस्य देशांनी सकारात्मक प्रतिसाद दिला. भारताने या पाठिंब्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त केली.
एनएसए डोवाल: “धार्मिक प्रोफाइलिंग हल्ला हा मानवतेविरुद्धचा गुन्हा होता”
दोन दिवसांपूर्वी, बीजिंगमध्ये झालेल्या SCO राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागारांच्या बैठकीत, भारताचे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोवाल यांनी पहलगाम हल्ला आणि त्यानंतर भारताच्या लष्करी प्रतिसादाबद्दल सविस्तरपणे माहिती दिली. त्यांनी हा हल्ला “मोजूनमापून केलेला आणि फार व्यापक नसणारा” असल्याचे म्हटले, ज्याचा उद्देश सीमापार घुसखोरी रोखणे होता. “टीआरएफ हा संयुक्त राष्ट्रांनी नियुक्त केलेल्या दहशतवादी गटाचा प्रॉक्सी आहे. धार्मिक प्रोफाइलिंगवर आधारित हा हल्ला मानवतेविरुद्धचा गुन्हा होता,” असे डोवाल म्हणाले.
त्यांनी सांगितले की एलईटी, जैश-ए-मोहम्मद, अल कायदा आणि आयसिस सारख्या आंतरराष्ट्रीय दहशतवादी संघटना अजूनही धोका निर्माण करत आहेत आणि त्यांना आता कोणत्याही सहनशीलतेशिवाय तोंड द्यावे लागेल. SCO सदस्यांनी दहशतवादी प्रायोजक आणि वित्तपुरवठादारांना जबाबदार धरण्याची गरज अधोरेखित केली, अतिरेकी शक्तींना प्रोत्साहन देणाऱ्या “अस्पष्ट” भूमिकांविरुद्ध इशारा दिला.
व्यापक आणि अपारंपरिक धोके
दहशतवादाच्या पलीकडे, सिंह यांचे भाषण आंतरराष्ट्रीय धोक्यांच्या विस्तृत श्रेणीवर केंद्रित होते. सायबर-हल्ले, हवामान बदल, साथीचे रोग आणि संकरित युद्ध यांच्या अस्थिर परिणामांबद्दलही ते बोलले. “हे धोके सीमांचा आदर करत नाहीत. लोकशाही विस्कळीत करण्यासाठी शस्त्रे, सायबर साधने तस्करी करण्यासाठी ड्रोनचा वापर केला जात आहे. ज्याला आपण एकत्रितपणे प्रतिसाद दिला पाहिजे,”असे सिंह म्हणाले.
त्यांनी यशस्वी बहुपक्षीयतेचे उदाहरण म्हणून कोलिशन फॉर डिझास्टर रेझिलिएंट इन्फ्रास्ट्रक्चर (सीडीआरआय) सारख्या उपक्रमांमध्ये भारताच्या नेतृत्वाचा उल्लेख केला, जो हवामान आपत्तींविरुद्ध पायाभूत सुविधा मजबूत करण्यासाठी एक जागतिक व्यासपीठ आहे.
भूराजकीय तणाव आणि प्रादेशिक सहकार्य
सिंह यांनी जागतिक प्रशासनाच्या वाढत्या नाजूकतेविरुद्ध देखील इशारा दिला. त्यांनी निदर्शनास आणून दिले की वाढती स्पर्धा आणि आर्थिक जबरदस्तीमुळे बहुपक्षीय व्यासपीठांवर ताण येत आहे. या संदर्भात, त्यांनी समता आणि विश्वास वाढवणाऱ्या सुधारित बहुपक्षीयतेचे आवाहन केले.
भारताने मध्य आशियाशी कनेक्टिव्हिटीचे महत्त्व अधोरेखित केले, परंतु अशा प्रकल्पांनी – ज्यात चीनच्या बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्ह आणि पाकिस्तान-प्रशासित प्रदेशांचा एक अप्रत्यक्ष संदर्भ होता – सर्व SCO सदस्य देशांच्या सार्वभौमत्वाचा आणि प्रादेशिक अखंडतेचा आदर केला पाहिजे. –
अफगाणिस्तानबद्दल, सिंह यांनी भारताच्या दीर्घकालीन विकासात्मक भूमिकेची पुष्टी करत म्हटले की, “भारत अफगाणिस्तानचा सर्वात मोठा प्रादेशिक विकास भागीदार आहे आणि मानवतावादी तसेच क्षमता-निर्मिती प्रयत्नांसह तिथल्या लोकांना पाठिंबा देत राहील.”
प्रादेशिक शांततेसाठी दूरदृष्टीः SAGAR आणि MAHASAGAR
सामायिक प्रादेशिक विकासासाठी भारताच्या वचनबद्धतेला बळकटी देताना सिंह यांनी SAGAR (Security and Growth for All in the Region) आणि MAHASAGAR (Mutual and Holistic Advancement for Security and Growth Across Regions) या भारताच्या धोरणात्मक सिद्धांतांची रूपरेषा मांडली. सुरक्षेबाबतचा भारताचा दृष्टीकोन सर्वसमावेशकता आणि सहकार्यावर आधारित असल्याचे त्यांनी स्पष्ट केले.
हुमा सिद्दीकी
