आता आव्हान बांगलादेशच्या दिशेने होऊ शकणाऱ्या TB2 ड्रोन हल्ल्यांचे

भारताविरुद्धच्या अलिकडच्या लष्करी कारवायांमध्ये पाकिस्तानने वापरलेले तुर्की-निर्मित बायरक्तार TB2 ड्रोन अलिकडेच बांगलादेशमध्ये असल्याचे समजल्यामुळे दक्षिण आशियात आणखी एक धोकादायक नवीन वादळ निर्माण होत आहे. या ड्रोन घटनेमुळे भारतीय संरक्षण आणि गुप्तचर संस्थांमध्ये गंभीर चिंता निर्माण झाली आहे. या ड्रोनच्या तिथे असण्याने भारताच्या पूर्व सीमेवर समन्वित ड्रोन-सक्षम पाळत ठेवणे आणि हल्ल्याच्या धोक्यांबद्दलची चिंता वाढली आहे.

पाकिस्तान ते बांगलादेश: तुर्कीयेच्या यूएव्हींचा पसारा विस्तारत आहे.

भारतीय सुरक्षा संस्थांना डिसेंबर 2024 मध्ये भारत-बांगलादेश सीमेजवळ पहिल्यांदा तुर्की ड्रोन आढळले होते. आताही हाती अलेल्या गुप्तचर माहितीवरून असे आढळले आहे हे ड्रोन – विशेषतः बायरक्तार TB2, जे त्यांच्या लांब पल्ल्याच्या आयएसआर (गुप्तचर, देखरेख, टेहळणी) आणि हल्ल्याच्या क्षमतेसाठी ओळखले जातात – बांगलादेशच्या सिल्हेट प्रदेशातील तळांवरून चालवले जात आहेत.

सर्वात चिंताजनक बाब म्हणजे, या यूएव्हीच्या अलिकडच्या शिपमेंट वादग्रस्त चितगाव-राखिन कॉरिडॉरशी जोडलेल्या मानवतावादी मोहिमेच्या रूपात जहाजांद्वारे आल्याचे वृत्त आहे. सुरुवातीला म्यानमारमधील रोहिंग्या लोकसंख्येसाठी मदत पोहोचवण्यासाठी म्हणून तयार केलेल्या या कॉरिडॉरमुळे बांगलादेशात राजकीय अशांतता आणि भारतीय सुरक्षा वर्तुळात संशय निर्माण झाला आहे.

ढाकामध्ये नागरी-लष्करी दरी: ‘रक्तरंजित कॉरिडॉर’ की ट्रोजन हॉर्स?

बांगलादेशच्या लष्कर आणि त्यांच्या अंतरिम नागरी नेतृत्वातील वाढत्या तणावाच्या पार्श्वभूमीवर ड्रोन तैनातीचा हा प्रकार घडला आहे. बांगलादेशचे लष्करप्रमुख जनरल वकार उझ जमान यांनी चितगाव-राखिन कॉरिडॉरचा संभाव्य सुरक्षा दुःस्वप्न म्हणून निषेध केला असून इशारा दिला आहे की हा कॉरिडॉर परदेशी – विशेषतः पाकिस्तानी – गुप्तचर कारवायांसाठी एक मार्ग म्हणून काम करू शकतो.

भारतशक्तीने आधी वृत्त दिल्याप्रमाणे, जनरल यांनी अंतरिम पंतप्रधान मोहम्मद युनूस यांना जाहीरपणे फटकारल्याने बांगलादेशच्या सत्ता संरचनेतील वाढती दरी अधोरेखित होते. सूत्रांनी असे सुचवले आहे की तुर्कीये यांच्या पाठिंब्याने आणि कदाचित पाकिस्तानच्या लष्करी गुप्तचर खात्याकडून केलेल्या  मदतीमुळे ड्रोन हस्तांतरण, पूर्वेकडून भारतीय हितसंबंधांना आव्हान देणाऱ्या व्यापक त्रिपक्षीय संरेखनाचा भाग असू शकतो.

भारताच्या चिकन नेकजवळील ड्रोन उड्डाणांमुळे घबराट

भारतीय संरक्षण अधिकाऱ्यांनी मेघालय, आसाम आणि पश्चिम बंगाल या सीमावर्ती राज्यांमध्ये ड्रोन हालचाली तीव्र झाल्याची पुष्टी केली आहे. काही बायराक्तार टीबी2 हे 20 तासांपेक्षा जास्त काळ पाळत ठेवण्याचे प्रयत्न करीत आहेत, जे धोरणात्मकदृष्ट्या असुरक्षित असलेल्या सिलिगुडी कॉरिडॉरसह, ज्याला चिकन नेक असेही म्हणतात, महत्त्वाच्या भारतीय लष्करी पायाभूत सुविधा उच्च उंचीवरील देखरेखीचे संकेत देतात.

हा अरुंद भूभाग भारताच्या ईशान्येला देशाच्या उर्वरित भागाशी जोडणारा आहे. यूएव्हीद्वारे केलेले निरीक्षण भारताच्या सर्वात संवेदनशील लॉजिस्टिक लाईफलाइनची तपासणी झाल्याचे जाहीर करते.

भारतीय लष्कर सतर्क : पूर्वेकडे आता एक थेट नजर

भारतीय लष्करप्रमुख जनरल उपेंद्र द्विवेदी यांनी अलीकडेच बांगलादेशात पाकिस्तानी गुप्तचरांच्या संभाव्य उपस्थितीबाबत इशारा दिला होता. पूर्वेकडील वातावरण तापू लागल्याने, भारतीय हवाई दल आणि सीमा सुरक्षा दलाने (बीएसएफ) प्रमुख क्षेत्रांमध्ये यूएव्ही जॅमर आणि रडार प्रणालींच्या वापरासह हवाई आणि इलेक्ट्रॉनिक पाळत ठेवली आहे.

डिसेंबर 2024 मध्ये मेघालयच्या पूर्व खासी हिल्समधील सोहरा आणि शेल्लाजवळ दिसलेले ड्रोन हे विकसित होत असलेल्या धोक्याचे नजरेस पडलेले पहिले लक्षण होते. आता असे दिसते की ही एक एकमेव घटना नव्हती तर तुर्की ड्रोनचा वापर करून सातत्यपूर्ण गुप्तहेर कारवाईची सुरुवात होती.

बायराक्तार TB2: आधुनिक युद्धाची पुनर्रचना करणारा ड्रोन

बायकर टेक्नॉलॉजीजने तयार केलेल्या बायराक्तार TB2 ने युक्रेन, सीरिया, लिबिया आणि नागोर्नो-काराबाखमध्ये युद्धभूमीवरील आपले सामर्थ्य आधीच सिद्ध केले आहे. दक्षिण आशियातील त्याचा वापर तुर्कीच्या लष्करी प्रभावाचा लक्षणीय विस्तार आणि ड्रोन युद्धातील धोरणात्मक बदल दर्शवितो, जिथे तिसराच देश प्रादेशिक खेळाडूंना थेट सहभागाशिवाय शक्ती प्रक्षेपण क्षमता वाढवण्यास सक्षम करत आहेत.

संरक्षण तज्ज्ञांनी सावध केले आहे की ड्रोन प्रक्षेपण केंद्र म्हणून बांगलादेशची उदयोन्मुख भूमिका त्याच्या स्वतःच्या संरक्षणाबद्दल कमी असू शकते आणि पाकिस्तान तसेच तुर्कस्तानचा समावेश असलेल्या अनौपचारिक अक्षाद्वारे समन्वित पाळत ठेवण्याबद्दल-भविष्यातील स्ट्राइक ऑपरेशन्स नसल्यास-अधिक असू शकते.

अस्थिरतेचा नवा अक्ष?

भारताच्या सुरक्षाविषयक तयारीत नाट्यमय बदल होत आहे. अनेक वर्षांपासून पाकिस्तानचा धोका मुख्यत्वे पाश्चिमात्य देशांसमोर आहे. तुर्कियेच्या पाठिंब्याने आणि पाकिस्तानी ऑपरेशनल सिद्धांताशी सुसंगत, बांगलादेशात बायराक्तार TB2 चे अचानक दिसणे, दोन आघाड्यांच्या यूएव्ही धोक्याच्या उद्रेकाचे संकेत देते, ज्यामध्ये ढाका संभाव्यतः प्रादेशिक धोरणात्मक पुनर्रचनेमध्ये अधिक खोलवर ओढला जात आहे.

भारतीय लष्कराला आता तातडीच्या निर्णयांना सामोरे जावे लागत आहेः या नवीन ड्रोन-चालित अक्षाचा सामना कसा करावा आणि सध्याची पूर्वेकडील स्थिती वाढत्या उच्च-तंत्रज्ञान, असममित धोक्यांपासून सुरक्षित राहण्यासाठी पुरेशी आहे का. कित्येक तास न सापडणाऱ्या आणि अचूकपणे हल्ला करू शकणाऱ्या ड्रोनसह, दक्षिण आशियामधील आकाशातील लढाई कदाचित आधीच सुरू झाली असेल.

हुमा सिद्दीकी