दक्षिण अमेरिकेतील भारताच्या धोरणात्मक व्याप्तीला मोठी चालना देण्यासाठी, भारत इलेक्ट्रॉनिक्स लिमिटेड (BEL) हा – भारतीय संरक्षण सार्वजनिक क्षेत्रातील अग्रगण्य उपक्रम – ब्राझीलमधील रिओ दि जानेरो येथे आपले पहिले परदेशी कार्यालय स्थापन करणार आहे. ब्राझीलमधील भारतीय राजदूत सुरेश रेड्डी यांनी भारतशक्तीशी झालेल्या संभाषणात या विशेष घडामोडींना दुजोरा दिला आणि हे द्विपक्षीय संरक्षण सहकार्य अधिक दृढ करण्यासाठीचे एक महत्त्वपूर्ण पाऊल असल्याचे अधोरेखित केले.
“ब्राझीलमध्ये BEL चे कार्यालय उघडण्यासाठी आवश्यक त्या अंतिम कागदपत्रांचे काम दिल्लीत सुरू आहे. यामुळे भागीदारी निर्माण होण्यास आणि संरक्षण क्षेत्रातील सहकार्य अधिक दृढ होण्यास मदत होईल, असे राजदूत रेड्डी यांनी भारतशक्तीला दिलेल्या विशेष मुलाखतीत सांगितले.
त्यांनी BEL आणि ब्राझीलची एरोस्पेस प्रमुख कंपनी एम्ब्रायर यांच्यातील समन्वयावर प्रकाश टाकला. इलेक्ट्रॉनिक प्रणालींमधील त्यांची ताकद पाहता त्यांना ‘नैसर्गिक भागीदार’ असे संबोधत हे भविष्यातील संभाव्य सहकार्याचे सूचक असल्याचे म्हटले आहे.
BELच्या कार्यालयाचे उद्घाटन अशा वेळी होत आहे जेव्हा ब्राझील त्याच्या मध्यम/उच्च उंचीवरील हवाई संरक्षण तोफखाना प्रणाली (MD/ADAAE) प्रकल्पाचा भाग म्हणून भारताच्या आकाश जमिनीवरून हवेत मारा करणाऱ्या क्षेपणास्त्र प्रणालीचे सक्रियपणे मूल्यांकन करत आहे. DRDO ने विकसित केलेले आणि BELने तयार केलेले आकाश क्षेपणास्त्र, 25 कि. मी. पर्यंतच्या श्रेणीसह भ्रमणशील, बहु-लक्ष्य संलग्नता क्षमता प्रदान करते, जी ब्राझीलच्या सध्याच्या सुमारे 3 हजार मीटरच्या अवरोधन श्रेणीपेक्षा लक्षणीयरीत्या उत्कृष्ट आहे.
संरक्षण सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, भारताच्या आकाशची तुलना चीनच्या स्काय ड्रॅगन 50 विरुद्ध केली जात आहे, ज्यामुळे लॅटिन अमेरिकेच्या सर्वात मोठ्या लष्करी बाजारपेठेत प्रभाव पाडण्यासाठी इच्छुक असलेल्या दोन प्रमुख संरक्षण निर्यातदारांमध्ये ही एक धोरणात्मक स्पर्धा आहे. ब्राझीलने RFI जारी केल्यापासून भारतीय आणि ब्राझीलच्या अधिकाऱ्यांनी सातत्यपूर्ण सहभाग कायम ठेवला आहे. वृत्तानुसार ब्राझीलच्या लष्कराचे काही वरिष्ठ अधिकारी जलद खरेदीसाठी सरकार-ते-सरकार मार्गाला पाठिंबा देत आहेत.
एक्झिम बँक जूनमध्ये साओ पाउलो येथे शाखा उघडणार
समांतर घडामोडींनुसार, भारताची Export-Import Bank (Exim Bank) देखील दक्षिण अमेरिकेत आपला ठसा उमटवत आहे आणि जून 2025 पर्यंत साओ पाउलो येथे तिचे पहिले प्रादेशिक कार्यालय उघडण्याची योजना आहे. वॉशिंग्टन डी. सी. च्या कार्यालयातून व्यवस्थापित केल्या जाणाऱ्या या प्रदेशातील सध्याच्या कामकाजाच्या तुलनेत हे पाऊल एक मोठे बदल दर्शवते.
भारताच्या अर्थ राज्यमंत्री (MoS Finance) यांच्या दौऱ्यादरम्यान, ब्रिक्सच्या पूर्वतयारी बैठकांच्या वेळी साओ पाउलो कार्यालयाचे उद्घाटन केले जाईल. हे कार्यालय संयुक्त संरक्षण उत्पादन, पायाभूत सुविधा प्रकल्प आणि उच्च मूल्य असलेल्या द्विपक्षीय उपक्रमांसाठी वित्तपुरवठा सुलभ करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावेल. इजिप्तमधील भारतीय राजदूत म्हणून आपल्या नवीन कामासाठी रवाना होण्यापूर्वी राजदूतांनी ही माहिती सामायिक केली.
एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने भारतशक्तीला सांगितले की, “हे 2029 पर्यंत संरक्षण निर्यात 6 अब्ज डॉलर्सपर्यंत वाढवण्याच्या भारताच्या उद्दिष्टाशी पूर्णपणे सुसंगत आहे.”
2023-24 मध्ये 18.32 अब्जांच्या अमेरिकन डॉलर्स एवढ्या जागतिक कर्ज पोर्टफोलिओसह, एक्झिम बँक कमी किमतीची, दीर्घकालीन वित्तपुरवठा पॅकेजेस देऊ करण्याची अपेक्षा आहे, ज्यामुळे भारतीय संरक्षण मंच जागतिक बाजारपेठेत अधिक आकर्षक बनतील.
भारत-ब्राझील संबंधांसाठी धोरणात्मक मैलाचा दगड
BEL आणि एक्झिम बँकेची एकत्रितपणे सुरू होणारी वाटचाल भारत-ब्राझील संबंधांमधील धोरणात्मक बदल दर्शवतात, जे ब्राझीलच्या संरक्षण आधुनिकीकरणात आणि व्यापक आर्थिक विकासात दीर्घकालीन भागीदार बनण्याच्या भारताच्या हेतूचे संकेत देतात. औद्योगिक आणि आर्थिक अशा दोन्ही आघाड्यांवरची दुहेरी उपस्थिती, लॅटिन अमेरिकेच्या विकसित होत असलेल्या संरक्षण क्षेत्रात एक विश्वासार्ह देश बनण्याच्या भारताच्या महत्त्वाकांक्षेला बळकटी देते.
हुमा सिद्दीकी
