![](https://bharatshakti.in/wp-content/uploads/2024/03/LT-BSI-Defence.gif")
भारतीय नौदल आपली नवीन युद्धनौका INS Tamal, 1 जुलै रोजी रशियातील कालिनिनग्राड येथील यांतर शिपयार्डमध्ये औपचारिकरित्या कार्यान्वित करणार आहे. या उपक्रमामुळे भारत-रशिया नौदल सहकार्याच्या दृष्टीने आणखी एक महत्त्वाचा टप्पा गाठला जाणार आहे, अशी माहिती संबंधित अधिकाऱ्यांनी दिली आहे.
INS Tamal, ही ‘तलवार श्रेणीतील’ चार अत्याधुनिक युद्धनौकांपैकी दुसरी आहे, जी भारत आणि रशियामध्ये $2.5 अब्ज डॉलर्सच्या द्विपक्षीय कराराअंतर्गत तयार केली जात आहे. परदेशी नौदलात समाविष्ट होणारी भारतातील ही शेवटची मोठी युद्धनौका असण्याची शक्यता आहे.
या समारंभाचे अध्यक्षस्थान, उपअधमिरल संजय जे. सिंग, पश्चिम नौदल कमांडचे प्रमुख, भूषवणार आहेत. INS Tamal युद्धनौका रशियन नौदलात समाविष्ट झाल्यानंतर, ती मुंबईतील पश्चिम नौदल ताफ्याचा भाग होईल आणि सप्टेंबर 2025 पर्यंत ती भारताच्या पश्चिम किनाऱ्यावर पोहोचेल अशी अपेक्षा आहे.
धोरणात्मक संदर्भ: एका पर्वाचा शेवट
INS Tamal हे केवळ एक सामर्थ्यवान जहाज नसून, ते भारत आणि रशियातील दीर्घकालीन ‘तलवार श्रेणीतील’ जहाजबांधणी सहकार्याच्या अंतिम टप्प्याचे प्रतीक आहे. या द्विपक्षीय सहकार्याची सुरुवात 2,000 सालाच्या सुरुवातीला झाली होती.
याआधीचे INS Tushil हे जहाज, डिसेंबर 2024 मध्ये नौदलात सामील झाले होते. INS Tamal हे प्रोजेक्ट 1135.6 क्रिवॅक-III वर्गातील नवीन सुधारित आवृत्ती असून, त्यात स्वदेशी प्रणाली आणि अत्याधुनिक स्टेल्थ क्षमता आहेत.
भारत आपले लक्ष आता स्वदेशी युद्धनौका बांधणीकडे वळवत आहे. गोवा शिपयार्ड लिमिटेडमध्ये (GSL) दोन फ्रिगेट्स स्थानिक पातळीवर प्रगत तंत्रज्ञान हस्तांतरणाद्वारे बांधल्या जात आहेत. त्यामुळे INS Tamal ही परदेशी नौदलात सामील होणारी शेवटची भारतीय युद्धनौका ठरण्याची शक्यता आहे.
INS Tamal: अग्निशक्ती आणि स्टेल्थचा प्रभावी संगम
INS Tamal ही एक बहुउद्देशीय स्टेल्थ फ्रिगेट आहे, जी युद्ध कारवायांपासून ते दीर्घकालीन मिशनपर्यंत तसेच पाणबुडीविरोधी युद्धापासून ते आपत्ती निवारण आणि शोध व बचाव मोहिमांपर्यंत, अनेक भूमिका बजावण्यास सक्षम आहे.
लढाऊ क्षमताः
INS Tamal ही युद्धनौका आधुनिक आणि एकत्रित शस्त्र प्रणालीने सज्ज असून, ती प्रचंड प्रमाणात आघात करण्याची क्षमता बाळगते:
- ब्रह्मोस सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्रे (भारतीय मूळ) – जल आणि स्थल लक्ष्यांवर अचूक हल्ल्यासाठी वापरली जातात.
- Shtil-1 व्हर्टिकल लॉन्च सर्फेस-टू-एअर क्षेपणास्त्र प्रणाली – आकाशातून होणाऱ्या हल्ल्यांपासून संरक्षण.
- 190-01 मध्यम पल्ल्याची तोफ (100 मिमी), AK-630 जवळच्या शत्रूवर मार करणारी प्रणाली, जड टॉरपीडोज, आणि पाणबुडीविरोधी रॉकेट्स – बहिस्तरीय संरक्षणासाठी.
- PK-10 निष्क्रिय डिकॉय चाफ प्रणाली – येणाऱ्या क्षेपणास्त्रांपासून संरक्षणासाठी ‘सॉफ्ट किल’ उपाय.
हे शस्त्रास्त्रांचे संकुल, INS Tamal ला युद्धभूमीवर सर्वांगीण आक्रमण आणि बचाव क्षमतेसह, एक अत्याधुनिक आणि बहुउद्देशीय युद्धनौका बनवते.
संवेदन तंत्रज्ञान आणि परिस्थितीची जाणीव:
INS Tamal ही युद्धनौका, 360 अंश समुद्री क्षेत्राची सतत निगराणी ठेवू शकणाऱ्या अत्याधुनिक सेन्सर्सने सुसज्ज आहे:
- Fregat M2EM आणि Positive ME 1.2 एअर सर्व्हेलन्स रडार्स – आकाशातून होणाऱ्या संभाव्य हल्ल्यांची ओळख आणि ट्रॅकिंगसाठी.
- स्वदेशी पृष्ठभाग निरीक्षण रडार, HUMSA-NG Mk II बाऊ सोनार, आणि प्रगत SATCOM व डेटा लिंक्स – समुद्रात व पाण्याखाली लक्ष्य ओळखण्यासाठी.
- ASOR इलेक्ट्रॉनिक युद्ध प्रणाली, Electro-Optical Sandal V सिस्टम, आणि MTK-201 ट्रॅकर – इलेक्ट्रॉनिक व ऑप्टिकल युद्धासाठी.
यातील Trebiovione-M कॉम्बॅट मॅनेजमेंट सिस्टम – सर्व सेन्सर्स व शस्त्रप्रणालींचे एकत्रित समन्वय साधून, उच्च दर्जाची लक्ष्य शोध क्षमता व परिस्थितीची जाणीव निर्माण करते.
विमानवाहक क्षमता:
INS Tamal ही विविध प्रकारची विमाने तैनात करण्यासाठी आणि वाहून नेण्यासाठी सक्षम आहे, ज्यामुळे समुद्रातील तिचे महत्व अधिक वाढते. यामध्ये खालील विमाने समाविष्ट आहेत:
- KA-28 पाणबुडीविरोधी हेलिकॉप्टर
- KM-31 हवाई चेतावणी व नियंत्रण (AEW) विमान
- चेतक उपयुक्तता हेलिकॉप्टर
डिझाईन, स्टेल्थ आणि प्रणोदन प्रणाली:
INS Tamal हे जहाज, स्टिल्थ शेपिंग आणि सिग्नेचर रिडक्शन तंत्रांचा वापर करून बनवलेले असल्यामुळे, ते शत्रूच्या रडारपासून स्वत:चा बचाव करू शकते. यामध्ये खालील वैशिष्ट्ये सामाविष्ट आहेत:
- कमी रडार ओळख क्षमता (Radar Cross-Section), कमी इन्फ्रारेड, ध्वनिक (Acoustic) आणि चुंबकीय (Magnetic) सिग्नेचर, शांत पाण्याखाली प्रोफाइल.
- चार गॅस टर्बाइन इंजिन्स आणि 3,200 kW डिझेल अल्टरनेटर – 30 नॉट्सहून अधिक वेग प्राप्त करण्यास सक्षम.
- एकत्रित नियंत्रण प्रणालीमध्ये समाविष्ट आहे:
> Burya: गॅस टर्बाइन नियंत्रण व प्रणोदन व्यवस्थापन
> Onega: सहाय्यक प्रणालींचे व्यवस्थापन- अग्निशमन, पाण्याची व्यवस्था, वायुवीजन (HVAC)
स्वदेशीकरण आणि औद्योगिक योगदान:
INS Tamal मध्ये 26% स्वदेशी घटक आहेत, जे आधीच्या Teg श्रेणीतील नौकांच्या तुलनेत दुप्पट आहे. यामुळे ‘आत्मनिर्भर भारत’ मिशनला बळ मिळाले आहे. 33 पेक्षा अधिक भारतीय कंपन्यांनी जहाजनिर्मितीत योगदान दिले आहे, ज्यामध्ये: Bharat Electronics Ltd, BrahMos Aerospace आणि Nova Integrated Systems (Tata Group)चा समावेश आहे.
भविष्यातील वाटचाल:
INS Tamal चा नौदलात समावेश होणे, हे भारताच्या संरक्षण भागीदारीतील परिपक्वतेचे प्रतीक आहे आणि स्वदेशी जहाजनिर्मितीकडे होणाऱ्या धोरणात्मक संक्रमणाचे द्योतक आहे.
INS Tamal च्या समावेशामुळे, भारताची ‘ब्लू-वॉटर नेव्ही’ (महासागरावर वर्चस्व ठेवणारी नौदल शक्ती) म्हणून क्षमता अधिक बळकट होते आणि इंडो-पॅसिफिक प्रदेशातील राष्ट्रीय हितसंबंधांचे रक्षण करण्यासाठीची सज्जता दर्शवते.
by– Ravi Shankar
