चीनकडून निर्माण झालेला धोका वास्तविक असून तो लवकरच अनुभवायला मिळण्याची शक्यता असल्याचा इशारा अमेरिकेचे संरक्षण सचिव पीट हेगसेथ यांनी शनिवारी दिला. त्यामुळे इंडो-पॅसिफिक मित्र राष्ट्रांनी प्रादेशिक सुरक्षा मजबूत करण्यासाठी त्यांचा संरक्षण खर्च वाढवावा असे आवाहन देखील त्यांनी केले.
सिंगापूरमधील शांग्री-ला डायलॉगमध्ये पहिल्यांदाच हेगसेथ बोलत होते. संरक्षण नेते, सैन्याधिकारी आणि राजनैतिक अधिकारी यांच्यासाठी महत्त्वपूर्ण असणाऱ्या आशियातील या प्रमुख प्लॅटफॉर्मवरून बोलताना हेगसेथ यांनी , ट्रम्प प्रशासनासाठी इंडो-पॅसिफिक प्रदेश हा प्राधान्याचा विषय असल्याचे सांगितले.
“यात “शुगर कोट” करण्याचे कोणतेही कारण नाही. चीनने निर्माण केलेला धोका खरा आहे आणि तो जवळ येऊ शकतो,” असे हेगसेथ यांनी जानेवारीमध्ये पदभार स्वीकारल्यापासून कम्युनिस्ट राष्ट्रावर केलेल्या काही कडक टिप्पण्यांमध्ये म्हटले आहे.
चीन-तैवान तणाव
तैवानवर ताबा मिळविण्याचा चीनचा कोणताही प्रयत्न “इंडो-पॅसिफिक आणि जगासाठी विनाशकारी परिणामांना कारणीभूत ठरेल” असे त्यांनी म्हटले आणि राष्ट्राध्यक्षांच्या देखरेखीखाली चीन तैवानवर आक्रमण करणार नाही या ट्रम्प यांच्या विधानाचा पुनरुच्चार केला.
चीन तैवानला स्वतःचा प्रदेश मानतो आणि गरज भासल्यास लोकशाही आणि स्वतंत्रपणे शासित प्रदेश “पुन्हा एकत्र” आणण्याची प्रतिज्ञा चीनने केली आहे. तैवानभोवती युद्ध सरावांची तीव्रता वाढवणे यासह, त्यांनी आपले दावे ठामपणे मांडण्यासाठी लष्करी आणि राजकीय दबाव वाढवला आहे.
तैवानी सरकारने बीजिंगच्या सार्वभौमत्वाचे दावे फेटाळून लावत फक्त बेटावरील नागरिकच त्यांचे भविष्य ठरवू शकतात, अशी भूमिका मांडली आहे
“हे सर्वांनी स्पष्टपणे लक्षात घ्यायला हवे की बीजिंग इंडो-पॅसिफिकमधील शक्ती संतुलन बदलण्यासाठी लष्करी बळाचा वापर करण्याची संभाव्य तयारी करत आहे,” असे हेगसेथ म्हणाले.
मात्र या क्षेत्रातील इतर देशांनी आपल्या संरक्षण खर्चात वाढ करण्याची आवश्यकता आहे या त्यांच्या टिप्पणीमुळे मित्र राष्ट्रांमध्ये गोंधळ निर्माण होण्याची शक्यता आहे. अर्थात तज्ज्ञांच्या मते हेगसेथ यांना सिंगापूरमध्ये तुलनेने मैत्रीपूर्ण प्रेक्षकांचा सामना करावा लागला.
शिखर परिषदेला चीनची अनुपस्थिती
चीनचे संरक्षण मंत्री डोंग जून यांनी या प्रमुख आशियाई सुरक्षा परिषदेला अनुपस्थित रहाण्याचा निर्णय घेतला असून बीजिंगने फक्त एक शैक्षणिक शिष्टमंडळ पाठवले आहे.
हेगसेथ यांनी यापूर्वी युरोपमधील मित्र राष्ट्रांवर स्वतःच्या संरक्षणावर जास्त खर्च न केल्याबद्दल निशाणा साधला होता. फेब्रुवारीमध्ये, त्यांनी ब्रुसेल्समधील नाटो मुख्यालयात पत्रकार परिषदेत बोलताना युरोपला अमेरिकेचा “शोषक” म्हणून वागवण्याविरुद्ध कडक भाषेत इशारा दिला होता.
शुक्रवारी, शांग्री-ला डायलॉगमध्ये मुख्य भाषण देताना, फ्रान्सचे अध्यक्ष इमॅन्युएल मॅक्रॉन म्हणाले की हेगसेथ यांनी युरोपला स्वतःचा संरक्षण खर्च वाढवण्यास सांगणे योग्य आहे.
“युरोपच्या काही देशांच्या दौऱ्यांनंतर, मी हे सांगत आहे यावर विश्वास ठेवणे थोडे कठीण आहे, परंतु अध्यक्ष ट्रम्प यांचे आभार, आशियाई मित्र राष्ट्रांनी युरोपमधील देशांकडे एक नवीन उदाहरण म्हणून पाहिले पाहिजे,” असे हेगसेथ म्हणाले.
“नाटो सदस्य देश त्यांच्या जीडीपीच्या 5 टक्के संरक्षणावर खर्च करण्याचे वचन देत आहेत, अगदी जर्मनीही. त्यामुळे आशियातील प्रमुख सहयोगी देश उत्तर कोरियाचा उल्लेख तर सोडाच, आणखी भयानक धोक्याच्या पार्श्वभूमीवर संरक्षणावर कमी खर्च करत असताना युरोपमधील देशांनी असे करणे फारसे अर्थपूर्ण नाही.”
डच संरक्षण मंत्री रुबेन ब्रेकेलमन्स म्हणाले की हेगसेथ यांनी युरोपियन देश आता पुढाकार घेत आहेत हे मान्य करणे महत्त्वाचे आहे.
“माझ्यासाठी कदाचित पहिल्यांदाच मी अमेरिकन प्रशासनाला हे स्पष्टपणे मान्य करताना ऐकले,” असे हेगसेथ यांच्या भाषणाचा संदर्भ देत ब्रेकेलमन्स म्हणाले.
‘संरक्षण’
शांग्री-ला डायलॉगसाठी द्विपक्षीय शिष्टमंडळाचे सह-नेतृत्व करणारे अमेरिकन डेमोक्रॅटिक सिनेटर टॅमी डकवर्थ म्हणाले की, हेगसेथ यांनी अमेरिका या प्रदेशासाठी वचनबद्ध आहे यावर भर दिला हे उल्लेखनीय आहे, परंतु मित्र राष्ट्रांबद्दलची त्यांची भाषा योग्य नव्हती.
“मला वाटले की हे विशेषतः इंडो-पॅसिफिकमधील आमच्या मित्रांच्या संरक्षणाशी संबंधित आहे,” असे डकवर्थ म्हणाले.
काही आशियाई देशांमध्ये शस्त्रे आणि संशोधनावरील खर्च वाढत आहेत कारण ते त्यांच्या बाह्य औद्योगिक भागीदाऱ्या वाढवून आणि स्वतःच्या संरक्षण उद्योगांना चालना देण्याचा प्रयत्न करून आपल्या सुरक्षा दृष्टिकोनाला प्रतिसाद देत आहेत, असे लंडनस्थित इंटरनॅशनल इन्स्टिट्यूट फॉर स्ट्रॅटेजिक स्टडीजच्या एका नवीन अभ्यासात म्हटले आहे. शांग्री-ला डायलॉग याच संस्थेकडून आयोजित केला जातो.
2024 मध्ये आशियाई राष्ट्रांनी संरक्षणावर जीडीपीच्या सरासरी 1.5 टक्के खर्च केला असला तरी ही वाढ झाली आहे, हा आकडा गेल्या दशकात तुलनेने स्थिर राहिला आहे, असे त्यात म्हटले आहे.
हेगसेथ यांनी सुचवले की युरोपमधील मित्र राष्ट्रांनी युरोपीय खंडातील सुरक्षेवर लक्ष केंद्रित करावे, जेणेकरून वॉशिंग्टन आशियातील मित्र राष्ट्रांच्या अधिक सहभागासोबतच इंडो-पॅसिफिकमध्ये चीनकडून निर्माण होणाऱ्या धोक्यावर लक्ष केंद्रित करू शकेल.
“आम्हाला युरोपीय गुंतवणुकीवर होणारा खर्च या भागात असावा असे वाटते, जेणेकरून आम्ही येथे भागीदारी करत राहू, जे आम्ही करत आलो आहोत, इंडो-पॅसिफिक राष्ट्रांना आमच्या तुलनात्मक फायद्याचा वापर आमचा पाठिंबा देण्यासाठी करू शकू,” असे त्यांच्या भाषणानंतर एका प्रश्नाच्या उत्तरात त्यांनी सांगितले.
परंतु इंडो-पॅसिफिकमधील ट्रम्प प्रशासनाच्या सुरुवातीच्या काही हालचालींमुळे अनेकांच्या भुवया उंचावल्या आहेत. इराणसोबतचा तणाव वाढल्याने या वर्षाच्या सुरुवातीला अमेरिकेने आशियातून मध्य पूर्वेकडे हवाई संरक्षण प्रणाली हलवली – हा प्रयत्न 73 C-17 या विमानांद्वारे झाला.
‘योद्ध्यांची नैतिकता पुनर्संचयित करणे’
फॉक्स टीव्हीचे माजी सूत्रसंचालक असलेल्या हेगसेथ यांनी आपल्या कारकिर्दीतील पहिले बरेच महिने देशांतर्गत समस्यांवर लक्ष केंद्रित करून घालवले आहेत. त्यांनी या निमित्ताने आंतरराष्ट्रीय प्रेक्षकांशी अशा विषयांवर संवाद साधला ज्याबद्दल ते अमेरिकेत असताना वारंवार बोलले आहेत, उदा. ‘योद्ध्यांची नैतिकता पुनर्संचयित करणे’.
“आम्ही इथे इतर देशांवर आपले राजकारण किंवा विचारधारा स्वीकारावी यासाठी दबाव टाकण्यासाठी नाही. आम्ही तुम्हाला हवामान बदल किंवा सांस्कृतिक समस्यांविषयी उपदेश देण्यासाठी येथे आलो नाही,” असे हेगसेथ म्हणाले. “आम्ही तुमचा, तुमच्या परंपरांचा आणि तुमच्या सैन्याचा आदर करतो. आणि जिथे आमचे सामायिक हितसंबंध जुळतील तिथे आम्हाला तुमच्याबरोबर काम करायचे आहे,” असेही त्यांनी स्पष्ट केले.
टीम स्ट्रॅटन्यूज
(रॉयटर्सच्या इनपुट्ससह)
