![](https://bharatshakti.in/wp-content/uploads/2024/03/LT-BSI-Defence.gif")
ब्रिटिश रॉयल नेव्हीचे F-35B लाइटनिंग II हे लढाऊ विमान नादुरुस्त झाल्यामुळे केरळच्या तिरुअनंतपुरम आंतरराष्ट्रीय विमानतळावर 14 जून रोजी तातडीने उतरविण्यात आले होते. मात्र दुरुस्तीच्या अथक प्रयत्नांनंतरही, पाचव्या पिढीतील हे स्टील्थ विमान 10 दिवसांपेक्षा जास्त काळ उलटून गेला तरी अद्यापही केरळमध्येच आहे. ते सेवेत परत कधी रुजू होऊ शकेल याबद्दल अजूनही साशंकता व्यक्त केली जात आहे.
अंदाजे 110 दशलक्ष डॉलर्स किंमतीचे हे प्रगत लढाऊ विमान हिंद महासागरात नियमित ऑपरेशन दरम्यान प्रतिकूल हवामान आणि इंधनाच्या समस्येमुळे त्याच्या इच्छित मार्गावरून परत वळवण्यात आले होते. या विमानाचे ब्रिटनच्या विमानवाहू जहाज एचएमएस प्रिन्स ऑफ वेल्सवरून उड्डाण झाले होते.
लँडिंगनंतर, विमानातील हायड्रॉलिक सिस्टममध्ये बिघाड झाला, ज्यामुळे ते उड्डाण करू शकले नाही, असे याआधीच सांगण्यात अले आहे. उड्डाण नियंत्रणे आणि लँडिंग गियर यासारख्या आवश्यक कार्यांसाठी हायड्रॉलिक सिस्टम महत्त्वपूर्ण आहेत. त्यामुळे दुरुस्ती पूर्ण होईपर्यंत विमान उड्डाणासाठी अयोग्य आहे.
विमान कंपनीच्या तंत्रज्ञांनी केलेल्या तपासणी आणि दुरुस्तीच्या सुरुवातीच्या प्रयत्नांना फारसे यश आले नाही, त्यामुळे ब्रिटनमधील एक विशेषज्ञ अभियांत्रिकी पथक तैनात करण्यात आले असून आवश्यक उपकरणे घेऊन ते येईपर्यंत, विमान आहे त्याच जागेवर ठेवण्यात आले आहे. याच्या सुरक्षेची जबाबदारी भारताच्या केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा दलाकडे (CISF) आहे.
ब्रिटिश उच्चायुक्तालयाच्या प्रवक्त्याने सांगितले: “आम्ही तिरुवनंतपुरम आंतरराष्ट्रीय विमानतळावर UK F-35B विमानाची शक्य तितक्या लवकर दुरुस्ती करण्याचे काम करत आहोत. यासाठी भारतीय अधिकाऱ्यांकडून सतत मिळणाऱ्या पाठिंब्याबद्दल आम्ही त्यांचे आभार मानतो.”
केरळमधील मुसळधार पावसापासून बचाव करण्यासाठी विमान विमानतळाच्या देखभाल, दुरुस्ती आणि दुरुस्ती (MRO) क्षेत्रातील एका सुरक्षित हँगरमध्ये हलवण्याचा विचार अधिकारी करत आहेत. UK चे अभियंते आणि विमान उचलण्याची यंत्रणा घटनास्थळी पोहोचल्यानंतरच हे पाऊल उचलणे शक्य होईल.
विमान वळवण्याचा निर्णय झाल्यानंतर भारतीय हवाई दल, भारतीय नौदल आणि विमानतळ अधिकाऱ्यांसह ब्रिटन आणि भारतीय अधिकाऱ्यांमध्ये तात्काळ समन्वय प्रस्थापित झाला. लँडिंग क्लिअरन्स सुलभ करण्यापासून ते जमिनीवरील सुरक्षेपर्यंतच्या मदतीची पातळी – दोन्ही बाजूंनी वाढत्या द्विपक्षीय संरक्षण सहकार्याचे उदाहरण म्हणून अधोरेखित केली आहे.
सूत्रांच्या मते, “या परिस्थितीला प्रतिसाद देण्यासाठी भारताने दिलेला सुरक्षित लँडिंग, रसद आणि सतत पाठिंबा हे ब्रिटन आणि भारताच्या सशस्त्र दलांमधील जवळच्या समन्वयाचे आणि सखोल संबंधांचे आणखी प्रदर्शन करते.”
जर भारतात दुरुस्ती अयशस्वी झाली, तर लष्करी सूत्रांचे म्हणण्याप्रमाणे F-35B हेवी-लिफ्ट विमान तिथून हलवून परत ब्रिटनला नेण्यात येईल. मात्र ती एक अत्यंत गुंतागुंतीची प्रक्रिया असून, महागडा बॅकअप पर्याय आहे.
F-35B हा विमानाचा प्रकार कमी वेळात उड्डाण करण्यासाठी आणि उभ्या लँडिंगसाठी डिझाइन केलेला आहे, ज्यामुळे तो कॅरियर-आधारित ऑपरेशन्ससाठी आदर्श बनतो. लॉकहीड मार्टिनने बनवलेले, हे आज सेवेत असलेल्या तांत्रिकदृष्ट्या सर्वात प्रगत जेट विमानांपैकी एक आहे आणि नाटोच्या संरक्षण पायाभूत सुविधांमधील एक महत्त्वाचा घटक आहे.
सध्यातरी, ब्रिटिश स्टील्थ जेट भारतीय भूमीवर आहे-जगातील सर्वात प्रगत लढाऊ विमानांपैकी एक अशी ओळख असलेल्या प्लॅटफॉर्मसाठी हा एक अत्यंत दुर्मिळ आणि अनपेक्षित प्रसंग आहे.
हुमा सिद्दीकी
