शेकडो अमेरिकन लोकांचा इराणमधून काढता पाय

इस्लामिक रिपब्लिक आणि इस्रायलमधील हवाई संघर्ष सुरू झाल्यानंतर गेल्या आठवड्यात शेकडो अमेरिकन नागरिकांनी जमिनीच्या मार्गाने इराण सोडले असल्याची माहिती शुक्रवारी रॉयटर्सने पुनरावलोकन केलेल्या अंतर्गत परराष्ट्र विभागाच्या केबलनुसार हाती आली आहे.

अनेकजण कोणत्याही अडचणीशिवाय बाहेर पडले असले तरी, बाहेर पडण्याचा प्रयत्न करताना “असंख्य” नागरिकांना “विलंब आणि छळ” सहन करावा लागला, असे केबलमध्ये म्हटले आहे.  एका अज्ञात कुटुंबाने इराण सोडण्याचा प्रयत्न करणाऱ्या दोन अमेरिकन नागरिकांना ताब्यात घेतल्याचे वृत्त असले तरी त्याबाबतचा अधिक तपशील दिलेला नाही.

20 जून रोजीची ही अंतर्गत केबल म्हणजे ज्या देशाशी अमेरिकेचे राजनैतिक संबंध नाहीत आणि ज्या युद्धात अमेरिका लवकरच सहभागी होऊ शकते अशा देशात आपल्या नागरिकांचे संरक्षण आणि मदत करण्याचा प्रयत्न करताना किती आव्हान आहे हे अधोरेखित करतो.

परराष्ट्र विभागाने टिप्पणीसाठी केलेल्या विनंतीला त्वरित प्रतिसाद दिला नाही. केबलसंबंधीचे वृत्त पहिल्यांदा द वॉशिंग्टन पोस्टने दिले आहे.

ट्रम्प यांचा सहभाग

अमेरिका इस्रायल-इराण युद्धात सहभागी होईल की नाही हे ते पुढील दोन आठवड्यात ठरवले जाईल असे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प आणि व्हाईट हाऊसने गुरुवारी सांगितले. सध्यातरी ट्रम्प यांनी त्यांच्या योजनांबाबत जगाला अंदाज लावण्यास भाग पाडले आहे, जलद राजनैतिक तोडगा काढण्यापासून ते इस्रायलच्या बाजूने लढाईत सामील होऊ शकतात असे सुचवण्यापासूनही ते दूर गेले आहेत.

13  जून रोजी इस्रायलने इराणवर हल्ला केल्यापासून हवाई युद्ध सुरू झाले असून ऑक्टोबर 2023 मध्ये गाझा येथे इस्रायलच्या युद्धाला सुरुवात झाल्यापासून सुरू असलेल्या प्रदेशाला आणखी एक धोका निर्माण झाला आहे.

मध्यपूर्वेतील इस्रायल हा एकमेव देश आहे ज्याकडे अण्वस्त्रे आहेत असे मानले जाते आणि तेहरानला स्वतःची अण्वस्त्रे विकसित करण्यापासून रोखण्यासाठी त्यांनी इराणवर हल्ला केला असे म्हटले आहे.

आपला अण्वस्त्र कार्यक्रम शांततापूर्ण असल्याचे सांगणाऱ्या इराणने इस्रायलवर हल्ले करून प्रत्युत्तर दिले आहे. इराण अण्वस्त्र प्रसार कराराचा पक्ष आहे, तर इस्रायल नाही.

संभाव्य निर्वासन

शुक्रवारी अमेरिकेच्या परराष्ट्र विभागाने प्रवासाच्या सूचना जारी करून इराणमधून बाहेर पडू इच्छिणाऱ्या नागरिकांना अझरबैजान, आर्मेनिया किंवा तुर्की इथून भूमार्गाचा वापर करण्याचे आवाहन केले आहे. इराणी हवाई क्षेत्र बंद आहे.

तुर्कमेनिस्तानची राजधानी अश्गाबात येथील अमेरिकन दूतावासाने 100 हून अधिक अमेरिकन नागरिकांना प्रवेश द्यावा अशी विनंती केली आहे, परंतु तुर्कमेनिस्तान सरकारने अद्याप त्याची मंजुरी दिलेली नाही, असे केबलमध्ये म्हटले आहे.

इस्लामिक रिपब्लिक इराण-अमेरिका असे दुहेरी नागरिकत्व असलेल्यांना केवळ इराणचे नागरिक मानले जाते, असे परराष्ट्र विभागाने जोर देऊन सांगितले.

“अमेरिकन नागरिकांना इराणमध्ये चौकशी, अटक आणि ताब्यात घेण्याचा मोठा धोका आहे,” असे या इशाऱ्यात म्हटले आहे.

वॉशिंग्टन इस्रायलमधून देखील आपल्या नागरिकांना बाहेर काढण्याचे मार्ग शोधत आहे, परंतु इराणमधील अमेरिकन लोकांना मदत करण्याचा जवळजवळ कोणताही मार्ग त्यांच्याकडे नाही. 1979 मध्ये इराणी क्रांती झाल्यापासून दोन्ही देशांमध्ये राजनैतिक संबंध नाहीत.

इस्रायलमधील अमेरिकेचे राजदूत माइक हकाबी यांनी गुरुवारी सांगितले की प्रशासन अमेरिकन नागरिकांना बाहेर काढण्यासाठी वेगवेगळ्या मार्गांचा विचार करत आहे.

“आम्ही लष्करी, व्यावसायिक, चार्टर उड्डाणे आणि क्रूझ जहाजे जे जमेल त्या मार्गाने नागरिकांना बाहेर काढण्यासाठी काम करत आहोत,” असे त्यांनी एका एक्स पोस्टमध्ये म्हटले आहे. याच पोस्टमध्ये अमेरिकन नागरिकांना आणि ग्रीन कार्ड धारकांना ऑनलाइन फॉर्म भरण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे.

6 हजारांहून अधिक अमेरिकन नागरिकांचे स्थलांतर

शुक्रवारपर्यंत 6 हजार 400हून अधिक अमेरिकन नागरिकांनी इस्रायलसाठी हा फॉर्म भरला होता, असे रॉयटर्सने पाहिलेल्या एका वेगळ्या अंतर्गत विभागाच्या ईमेलमध्ये म्हटले आहे. या फॉर्ममुळे एजन्सीला संभाव्य स्थलांतरितांचा अंदाजे आकडा लक्षात घेता आला.

“दररोज सुमारे 300 ते 500 अमेरिकन नागरिकांना प्रस्थान करण्यासाठी मदतीची आवश्यकता असू शकते,” असे अंतर्गत ईमेलमध्ये म्हटले आहे. हा 20 जूनचा मेल असून “संवेदनशील” म्हणून त्यात नमूद करण्यात आले आहे.

परराष्ट्र विभागाकडे अधिकृत आकडेवारी नाही, परंतु काही हजार अमेरिकन नागरिक इराणमध्ये आणि काही लाख इस्रायलमध्ये राहत असल्याचे मानले जाते.

मानवाधिकार कार्यकर्त्यांच्या म्हणण्यानुसार गेल्या आठवड्यात इस्रायलने केलेल्या हल्ल्यांमध्ये इराणमधील 639 लोकांचा मृत्यू झाला आहे. इस्रायलने म्हटले आहे की इराणी हल्ल्यांमध्ये इस्रायलमध्ये 24 नागरिकांचा मृत्यू झाला आहे.

“अमेरिकेच्या परराष्ट्र विभागाला इस्रायल किंवा इराणमध्ये अमेरिकन नागरिकांच्या मृत्यूबाबत कोणतेही वृत्त मिळाले नाही,” असे दुसऱ्या ईमेलमध्ये म्हटले आहे.

टीम स्ट्रॅटन्यूज
(रॉयटर्सच्या इनपुट्ससह)